عدس یکی از اعضای خانواده ی حبوبات است که هم از نظر مواد معدنی مانند آهن و هم از نظر فیبر غنی می باشد . عدس انواع مختلفی دارد که نوع سبز و قهوه ای معروف ترین آنها است و در ایران موجود است . اما نوع قرمز آن که دال عدس نام دارد در کشور هند و شهرهای جنوبی که تمایل به غذاهای تند دارند ، پر طرفدار است . پخت دال عدس به تنهایی یا همراه سایر غذاها امکان پذیر است . با صرف وقت کم این غذا به سرعت اماده می شود ولی فوائد فراوانی دارد .
دال عدس یا عدس قرمز به سرعت پخته می شوند . طعم آجیلی و شیرینی دارند و برای ایجاد طعم به آنها فلفل قرمز ، فلفل سیاه ، آبلیمو و یا انواع طعم دهنده ها اضافه می شود .
ترکیبات دال عدس :
با وجود آنکه در بین حبوبات به دال عدس چندان بها داده نمی شود ، اما بسیار غنی می باشد . و با وجود ارزان بودن از نظر تامین و رساندن یکسری ترکیبات به بدن قابل توجه است . در دال عدس انواع ویتامین های گروه B , منیزیم ، روی و پتاسیم وجود دارد .
همچنین بیش از ۲۵ ٪ ترکیبات دال عدس از پروتئین تشکیل شده است . این درصد بالای پروتیین دال عدس را بعنوان یک منبع تامین پروتیین روزانه قابل توجه کرده است . بویژه در بین گیاه خواران که از منابع گوشتی پروتئین بدست نمی اورند ولی همچنان باید پروتئین مورد نیاز روزانه ی بدن فراهم شود .
همچنین عدس قرمز منبع بسیار خوب آهن نیز می باشد که علت دیگری برای مورد توجه بودن دال عدس توسط گیاه خواران و افراد با تغذیه ی سالم است .
یک فنجان از اعضای خانواده ی عدس و بویژه عدس قرمز حدود ۲۰۰ کیلو کالری انرژی دارد . سایر ترکیبات موجود در عدس شامل :
- کربوهیدرات حدود ۳۷ گرم
- پروتئین حدود ۱۷ گرم
- چربی کمتر از یک گرم
- فیبر حدود ۱۵ گرم
- تیامین دارای ۲۲٪ نیاز روزانه ی بدن
- نیاسین حدود ۱۰٪ از مقادیر مورد نیاز روزانه
- ویتامین B6 حدود ۱۸ ٪ نیاز روزانه به این ویتامین
- فولات که ۹۰٪ نیاز روزانه آن با یک فنجان دال عدس پخته تامین می شود .
- اسید پنتوتنیک ۱۳ ٪ مقادیر مورد نیاز روزانه
- آهن که نقدار قابل توجه ۳۷د٪ نیاز روزانه تامین می شود .
- روی ۱۷ ٪ نیاز روزانه
- مس ۲۵ ٪ نیاز روزانه
- منگنز ۴۹ ٪ نیاز رورانه
خواص دال عدس :
ترکیبات پلی فنولی وانتی اکسیدان قوی :
عدس قرمز دارای خانواده ای از ترکیبات معروف به فنول ها می باشد . ترکیبات پلی فنولی جز گروه بزرگ فیتوکمیکال ها هستند که حافظان بزرگ سلامتی می باشند . برخی از پلی فنول های موجود در دال عدس شامل پروسیانیدها ، فلاونول ها می باشند که دارای اثرات آنتی اکسیدانی قوی ، اثرات ضد التهابی و اثرات محافطتی سیستم عصبی دارند .
طبق تحقیقات انجام شده مصرف مداوم عدس باعث جلوگیری از تشکیل ملکول های تحریک کننده ی التهاب موسوم به سیکلواکسیژناز - ۲ می شود .
همچنین پلی فنول ها دادای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی می باشند و از ابتلا و پیشرفت انواع سرطان ، بویژه سرطان پوست جلوگیری می کند .
اثر ویژه و مفید دیگر پلی فنول ها کاهش میزان قند است که این خاصیت بویژه برای افراد دیابتی قابل توجه است . این اثر به علت در صد مناسب کربوهیدرات ، چربی و پروتئین در دال عدس است . اسن کاهش قند خون در اثر مصرف دال عدس در حیوانات نشان داده شده است . متابولیسم نیز با مصرف دال عدس تنظیم می شود .
دال عدس جز مواد خوراکی می باشد که بعد از پختن نیز بسیاری از خواص آن حفظ می شود .
کاهش ابتلا به بیماری های قلبی :
از جمله عوامل زمینه ساز و پیش برنده ی بیماری قلبی ، بالا بودن کلسترول است . یک مطالعه ی ۸ هفته ای نشان داد که مصرف منظم دال عدس کلسترول LDL را در افرادی که دارای کلسترول بالا می باشند کاهش می دهد . همچنین میزان HDL خون نیز در این افراد افزایش یافت در حالی که پایبند به مصرف روزانه ی ۱/۳فنجان دال عدس در برنامه ی غذایی خود بودند .
از عوامل دیگر پیش برنده ی بیماری قلبی ، افزلیش فشار خون است که مصرف دال عدس باعث کاهش فشار خون و جلوگیری از بیماری های قلبی می شود .
- انزیم مبدل انژیوتانسین که باعث انقباض عروق است باعث افزایش فشار خون می شود و احتمال بیماری قلبی را افزایش می دهد . دال عدس جلوی فعالیت این انزیم می شود و برای سلامت قلب مفید است .
سرشار از فولات :
میزان فولات دال عدس بسیار قابل توجه است این مقدار بالای فولات از چندین جهت به سلامت بدن کمک می کند .
تجمع ترکیبات هموسیستئین در بدن باعث میش برد بیماری های قلبی می شود . مصرف متعادل فولات از این تجمع جلوگیری می کند . دال عدس با سرشار بودن از فولات برای سلامت قلب و سیستم عروقی مفید است .
از جانب دیگر فولات یک عامل موثر در پیشگیری و درمان کم خونی می باشد . مصرف دال عدس در تامین فولات در افراد بالغ و همچنین تامین نیاز بالای فولات مادران باردار برای رشد مناسب سیستم عصبی و عدم بروز کم خونی بسیار توصیه می شود .
کمک به کاهش وزن :
از عوامل مهم و موثر در کاهش وزن ، ترکیبات فیبر دار می باشند . دال عدس دارای فیبر مناسبی برای ایجاد احساس سیری و کاهش وزن می باشد .
اما عامل دیگری که باعث می شود دال عدس منجر به کاهش وزن شود ، ترکیبات ویژه ی پروتئینی ، چربی و کربوهیدراتی دال عدس است که باعث کاهش میل به شیرینی جات و ایجاد احساس سیری می شود . دال عدس به درجاتی قند خون را ثابت نگه می دارد و مانع افت فشار خون و ایجاد احساس گرسنگی می شود .
تقویت بینایی :
از عوامل تقویت کننده ی بینایی ترکیبات آنتی اکسیدان می باشند که مانع اثر عوامل اسیب رسان به چشم و بروز مواردی مانند اب مروارید می شود . همچنین ترکیبات کارتنوئیدی دال عدس برای تقویت چشم مفید و موثر هستند . این ترکیبات تبدیل به ویتامین A در بدن می شوند و روند ها و مسیر های بینایی را تقویت می کنند .
جلوگیری از یبوست :
از ترکیبات مفید در درمان یبوست ، مصرف انواع فیبر می باشد . ماود غذایی که در خود فیبر دارند بهترین درمان ها برای نرمال کردن فعالیت معده و روده و رفع یبوست و درمان آن می باشد . از جانب دیگر طبع گرم و خشک دال عدس منجر به تقویت و بهبود فعالیت روده ها که متاثر از مشکلات کبد می شوند ، می گردد . فروکش حرارت کبد خود یک درمان اصلی رفع یبوست می باشد .
کاهش قند خون :
مصرف دال عدس در کنترل قند خون مفید است . افراد دیابتی که روزانه ۶۰ گرم دال عدس مصرف کرده اند ، کاهش قند خون را تجربه کرده اند . همچنین فیبر دال عدس از عوامل موثر در کاهش نیاز بدن به انسولین می باشد و منجر به افزایش واکنش بدن به گیرنده های انسولین می شود .
مناسب دوران بارداری :
مصرف دال عدس به چند دلیل در بارداری مفید و پرخاصیت است . اول اینکه دال عدس علیرغم قیمت ارزانی که دارد در صد بالایی از پروتئین مورد نیاز روزانه را تامین می کند . تامین پروتئین مناسب در بارداری جهت رشد جنین و حفظ سلامت مادر بسبار مهم است .
همچنین بروز کم خونی در بارداری از عوانل جلوگیری کننده ی رشددمناسب جنین و اسیب رسان برای مادر است . دال عدس هم دارای آهن مناسب و هم دارای فولات فراوان است که هر دوی این ترکیبات از عوامل جلوگیری کننده ی کم خونی می باشند .
یبوست نیز در دوران بارداری باعث بروز مشکلاتی برای مادران باردار می شود . مصرف دال عدس بعلت فیبر سرشار یبوست دوران بارداری را رفع می کند .
همچنین مصرف دال عدس باعث افزایش تولید شیر مادر می شود .
سایر خواص دال عدس :
- جهت رشد مو و تقویت مو موثر است .
- استفاده از ان بعلت پروتئین بالا منجر به عضله سازی می شود که بویژه در ورزشکاران قابل توجه است .
- لعاب حاصل از دال عدس برای گلو درد و از بین بردن زخم و خراش گلو مفید است .
- باعث روشن شدن پوست می شود و لک های قهوه ای و رنگی روی پوست را به مرور کمرنگ می کند .
- باعث تقویت هوش و حافظه می شود . مصرف ان در سنین کودکی که رشدعقلی و ذهنی سرعت بیشتری دارد عملکرد مغزی و ذهنی را بهبود می بخشد .
- مقوی و پر انرژی است و مصرف ان بویژه در ماه رمضان باعث انرژی زایی و تقویت بدن می شود .
- عملکرد معده و روده را بهبود می بخشد و از ابتلا به مشکلات گوارشی جلوگیری می کند .
- بهبود و درمان التهاب و دردهای مفصلی ، ارتروز و گردن درد و کمر درد می شود .
- مقوی استخوان و از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری می کند .
- جهت تقویت پوست و جلوگیری از افتادگی و چروک خوردگی پوست مفید است .
- مانع لخته ی خون می شود .
محدودیت های مصرف دال عدس :
- مصرف دال عدس برای مبتلایان به نقرس توصیه نمی شود ، چون منجر به عود درد های نقرسی می شود .
- بالا بودن اسید اوریک یک عانل محدود کننده ی مصرف دال عدس است .
- افرادی که بیماری های التهابی روده دارند و نفخ اذیت شان نی کند ، مصرف دال عدس به ایشان توصیه نمی شود .
- افرادی که میل جنسی پائینی دارند .
- افرادی که سابقه ی حساسیت و الرژی دارند ، در بعضی موارد نسبت به مصرف عدس قرمز واکنش نشان می دهند .