فواید و خواص بینظیر خرما در بدن و اثر فیزیولوژیکی آن خصوصا در ماه مبارک رمضان

اثر فیزیولوژیکی خرما در بدن

پس از صرف غذا تقریباً تمامی غذای متابولیزه شده منحصر به کربوهیدرات ها است و این تقریباً عملی است که بدن انجام می دهد. مواد پروتئینی در کل به انشای ۳۰ گرم که به طور طبیعی روزانه به ناچار تجزیه و مصرف می شود را زمانی که مواد قندی و چربی ها در دسترس قرار دارند تقریباً به طور کلی همین مواد به مصرف ایجاد انرژی می رسند. با مصرف خرما مقدار این ذخیره بسیاربیشتر می شود. خرما از لحاظ بالا بردن قدرت دفاعی بدن نیز نقش مؤثری را ایفا می کند. به تازگی معلوم شده است که بین سوخت و ساز گلوکز و ترکیب اسیدهای چرب و تری گلیسرید یا چربی خنثی ارتباط نزدیکی وجود دارد و از آنجا که گلوکز بدون حضور انسولین در بافتها قابل استفاده نیست، از این رو چاقی در زمانی که غلظت انسولین در بافتها کافی نیست امکان پذیر نمی باشد. بنابراین مصرف زیاد کربوهیدرات ) مواد قندی - نشاسته ای ) تأثیر فوق العاده ای در تبدیل جریان متابولیسم گلوکز به لیپوژنز دارد در صورتی که کم مصرف کردن كربو هيدرات، تجمع چربی را در بدن به حداقل ممکن می رساند. البته افطار کردن با چند دانه خرما یا کشمش، بدن را در برابر گرسنگی فندی که در اثر روزه ایجاد میشود مسلح ساخته هم انرژی لازم را به بدن می رساند و هم مانع تجمع چربی میگردد و از آنجا که نارسایی کبد و چربی زیاد زیر پوست و کم تحرکی باعث کاهش قدرت دفاعی بدن می گردد، «خرما» باعث می شود تا چربی اضافه زیر پوست جمع نشده و کبد به طور طبیعی کار کند و در کل دارای عناصر مفیدی نیز برای کبد شخص روزه دار می باشد و قدرت دفاعی بدن را بالا می برد. خرما برای کسانی که شدیداً گرسنه هستند بسیار سریع الهضم است و مواد مورد نیاز را در زمان کوتاهی به بدن می رساند.

 خرما به هضم مواد غذایی دیگر هم کمک می کند . مواد پروتئینی به اندازه ای برای بدن ضروری است که رشد و نمو بدن تأمین گردد و این مقدار پروتئین حداقل میزان لازم است و این حداقل، به چند عامل بستگی دارد یکی از این عوامل بستگی به مواد غذایی دیگری دارد که انسان با آن مصرف می کند. چنان که کربوهیدراتها حداقل را پایین و چربی ها را بالا می برد و در نتیجه خرمای سرشار از کربوهیدرات ها سبب می شود که اگر مواد پروتئینی خورده شود، بدن بهتر از آن استفاده نماید. 
 «خرما پاک کننده ی دستگاه گوارش و از بین برنده ی سموم بدن است. تاکنون عقیده داشتند که مواد سلولزی قابل جذب برای بدن نیست اما امروز می گویند در محیط روده ها باکتریهایی یافت می شود که سلولز را هم حل می کند. بنابراین مقداری از مواد سلولزی به وسیله ی روده ها جلب می شود و قسمت دیگر که قابل جذب نیست برای بدن دو فایده دارد.

اول این که مدفوع را از حالت مایع در می آورد و با حجم خود روده ها را پاک می کند و دوم این که بسیاری از سموم روده ها را جذب و با خود به بیرون منتقل می سازد. ( در این قسمت است که می توان خرما را به علت دفع سموم، بنا به گفته ی قرآن رزق حسن» نامید).

 خرما مصلح اجسام ستونی است. پس از گرسنگی های طولانی به ویژه اگر گرسنگی قندی باشد ، میزان اجسام ستونی بدن بالا می رود که برای بدن مضر و سمی است. می دانیم که چربی ها مولد اصلی اجسام مذکور هستند و این اجسام مسموم کننده فقط در برابر کربو هیدرات ها می سوزند و به آب و اسید کربنیک تبدیل میشوند از این رو همین مصرف چند عدد خرما در بین دو نماز تا قبل از افطار کامل، تا حدودی دفع کننده ی سم ها است.

( اسیدهای موجود در خرما و سایر میوه ها ) با فلزات ترکیب نشده وتشکیل اصلاح نمی دهند بلکه اثرات خاص سودمندی دارند که از آن جمله است : اگر میزان اجسام ستونی در خون بالا رود ، خوردن خرما و سایر میوه ها به خصوص آنهایی که دارای اسید سیتریک هستند بسیار نافع است.
 همچنین خرما اصلاح کننده ی مزاج است. پنج درصد میوه ها به طور تقریبی سلولز است به همین دلیل بهترین و قوی ترین ملین ها بوده و از ایجاد یبوست جلوگیری می کند.
 اگر در هنگام افطار غذایی خورده شود که بر اثر حرارت مقداری از مواد مفید آن از دست رفته است، مصرف خرما فقدان آن را جبران کرده و در عوض مواد مؤثرتر و مفیدتری در اختیار بدن قرار میدهد. در اغلب گیاهان ریشه ای یا عده ای مانند پیاز، پیازچه، سیر، موسیر، سیب زمینی، هویج، تره فرنگی، شلغم، ترب و خرما انسولین گیاهی وجود دارد و در این صورت برای سوزاندن مواد، کمک کننده ی لوزالمعده است. برای افزایش ترشحات غدد جنسی مردانه مصرف خرما بسیار مفید است .

خرما جبران کننده ی از دست رفته های سلولی و بافتی است؛ متأسفانه هنگام تهیه افطاری اگر مواد پخته شوند تمام عوامل تخمیر کننده ی غذایی در حرارت ۶۰ درجه از بین میروند ولی خرما مقداری مخمر (عوامل تخمیر) مشابه دیاستازهای مترشحه ی بدن را به همراه آورده و موجب حل و هضم آسان می گردد.

 در ترشحات غدد جنسی زنان فولیکولین فراوانی وجود دارد و در مردان این هورمون به مقدار ناچیز است که همین مقدار تقویت کننده ی ترشحات مردانگی است از آنجا که خرما دارنده ی کمی فولیکولین است می تواند از این لحاظ نیز جبران ضعف روزه را بنماید. 
 خرما رساننده است نه برداشت کننده برای هضم و جذب بسیاری از مواد یا باید مواد کافی و یا ویتامین ث از بدن برداشت شود در صورتی که خرما هر چیز مورد لزوم را با خود دارد و از بدن برداشتی نمی کند.
خرما خوردن پیروی از یک عادت دیرینه است : پیدایش آتش فقط سابقه ی چهارصد هزار ساله دارد و استفاده از آتش را نتوانسته اند از سی هزار سال به بالا تخمین زنند در صورتی که وجود آدمی بر روی زمین طبق پیدایش فسیل استخوانی به پنج میلیون سال میرسد یعنی آدمی پنج میلیون سال عادت به خام خوری داشته و سی هزار سال میباشد به پخته خوری پرداخته است. و بالاخره خرما یک کپسول مقوی و معجونی است از مجموعه مواد معدنی و ویتامینهای مورد نیاز بدن انسان بار دیگر تأکید می نمائیم که مصرف شیرینی های مصنوعی مانند زولبیا و نقل و شیرینی در هنگام افطار به بدن انسان ضرر می رساند زیرا این نوع شیرینی ها مواد معدنی و مفید خود را در برابر آهک و دیگر مواد تصفیه کننده از دست داده اند و عاری از مواد قابل استفاده شده اند. این مواد در هنگام سوخت و ساز از مواد مفید بدن برداشت میکند پس هیچ فایده ای برای حفظ پروتئین در بدن فرد روزه دار ندارد اما در صورت مصرف خرما همه ی انرژی بدن به طور کامل حفظ شده و حتی به این ذخیره به طور مفیدی افزوده می شود.

بیان علل علمی گشودن روزه با خرما

علت این که مستحب مؤکد است که افطار را با چند دانه خرما آغاز نمود، چیست؟ چرا نباید به عنوان افطار؛ نقل و شیرینی و زولبیا خورد، حقیقتاً در انتخاب افطار شایستگی کدام یک از خوردنی ها بیشتر است؟ آیا اسلام دین تعبد صرف و اطاعت کورکورانه است یا دستورات و احکام آن مبتنی بر علم و اندیشه و آگاهی و عقلانیت است. آنها که علم را از دین و دین را از تعقل جدا می کنند. به راستی یا مغرضند یا جاهل به هر تقدیر سخن از عظمت و حکمت آفریدگار هستی بخش است که در بیان و اندیشه معصوم تبلور و در زمان جریان می یابد و حقایق علمی را تحت الشعاع قرار می دهد. اسلام مجموعه ی مقررات اعتقادی و اخلاقی و احکام ( بایدها و نبایدها ) است از گهواره تا گور؛ داشته است. قانون، مقررات، ضوابط و احکام را تدوین، تقریر و تبیین ) مسأله ی تغذیه و بهداشت و سلامتی پیروان خود را همواره مورد عنایت و تأکید قرار داده است.

باز می گردیم به علت شایستگی انتخاب یک خوردنی مناسب برای افطار و این که چرا خرما مناسب ترین خوردنی شایسته برای گشودن روزه است و شیرینی و نقل و زولبیا این تناسب و شایستگی را ندارد. دکتر رضا پاک نژاد در زمان حیات پربار و پژوهشهای علمی خود با پروژه های ژرف که اینجانب افتخار تلمذ و بهره گیری از معارف علمی و پزشکی ایشان در دانشگاه داشته ام ضمن تشریح حقایق در خصوص نحوه ی صحیح تغذیه اسلامی و بیان فواید روزه در اسلام می گوید: افطار با نقل و شیرینی و ..... که با مواد شیمیایی ساخته میشوند، بر خلاف موازین اولیه ی بهداشتی است. وی در ادامه اظهار می دارد:

سفید کردن شیرینی ها با داروهای شیمیایی معمول است و زبان خوردن این گونه شیرینی ها اظهر من الشمس است و شرح و بسطی لازم ندارد. با این حال اگر در درست کردن نقل و شیرینی داروهای شیمیایی به کار برده نشود باز زیان های حاصل از خوردن آن به خصوص هنگام افطار بدین قرار است :

قبل از آن که نظریه ی انقلابی دکتر بودکین اعلام شود. در مورد شیرینی و قند چیزهایی می دانستیم. در دی ماه ۱۳۴۵ دکتر بودکین به تهران آمد و سخنرانی هایی ایراد کرد تحقیقات او گستره ی اطلاعات ما را فزون تر ساخت قبل از نظریه دکتر ژان بودکین ، کارشناس بزرگ تغذیه در انگلستان به طور اختصار چنین می دانستیم قند و شکر در همه ی خانه های جهان مصرف می شود هیچ طبیبی بیمار خود را از خوردن شکر و قند جز در شرایط بیماری منع نمی کند. خوردن قند و شکر که جزو گلوسیدهاست و گلوسیدها از جمله مواد غذایی لازم برای بدن میباشند توصیه میشده است. نشاسته در نان و سیب زمینی و سبزیجات وجود دارد جزو گلوسیدها بوده و پس از خوردن ابتدا به دکسترین ( Dexterine ) و سپس به گلوکز تبدیل به مصرف بدن می شود. قند و شکری که از شیره ی چغندر درست می شود، مانند قند طبیعی که در میوه ها پیدا می شود نیست. زیرا مواد معدنی مفید آن در فرآیندهای مختلف کارخانه از بین میرود (ترکیب با مواد دیگر و حرارت های شدید و ...) قند واقعی در میوه ها است زیرا به همراه آنها مواد دیگری هستند که برای جذب قند میوه لازم است موجودیت دارد. قند و شکر معمولی مواد لازم را به همراه ندارد و اگر به کودک داده شود مواد معدنی ذخیره شده بدن در کودک برداشت می شود، مثلاً از کلسیم بدنش استفاده می شود و به همین جهت است که دندان کودکانی که زیاد شیرینی می خورند زود خراب می شود » !  دکتر کارتن میگوید طبیعت، قند و شکر را در میوه ها در اختیار بشر گذاشت زیرا بشر به آن نیاز داشت و تهیه قند و شکری کاری برخلاف طبیعت است .
دکتر کوچاتف می گوید چون قند برای بدن ماده ناشناسی است بدن برای دفاع آماده می شود و بنابراین (لکوسیتوز )یعنی گلبول های سفید که وسایل دفاعی اند، زیاد می شود.

 دکتر ژرژ منکس (G.Menkes) میگوید: نامرتبی طولانی اعصاب به واسطه ی به هم زدن متابولیسم نمی تواند توانایی عملکرد در سلول ها را داشته باشد.  جمعی از دانشمندان یک عده را که نسبت به قند صنعتی حساسیت داشتند و با خوردن 150گرم قند،  در عفونتشان قند پیدا می شد. روزی 150 گرم قند طبیعی به صورت میوه و عسل دادند و مشاهده کردند که پس از چندی قند ادرارشان به کلی بر طرف شده است. دانشمندان نرسیدن خون به اعضا و از جمله قلب را به علت تنگ شدن سیستم شریانی مربوط می دانستند که با نرسیدن خون فساد و اضمحلال عضو پیش می آمد. پژوهشگران مشاهده می کردند که جدار شریان ها سفت و سخت شده و کلسترول در جدار آنها رسوب کرده و سبب تنگی و در نتیجه نرسیدن خون به عضو گردیده است. کلسترول یک نوع چربی است و در کشورهایی که چربی بیشتری مصرف میشد آمار تلفات به علت بیماری های قلب و شریان ها بیشتر بود و لذا شک و تردیدی باقی نمی گذاشت که چربیها سبب میشوند کلسترول در جدار رگ ها رسوب کرده و باعث تنگی آنها شوند.

دکتر بودکین در ژوئیه ۱۹۶۴ «لان ست» نشریه ی رسمی پزشکی انگلستان را انتخاب کرد و نظریه ی انقلابی خود را در آن نوشت که مختصر آن چنین است:

طرفداران رژیم کم چربی در حقیقت با کاستن چربی و کلسترول به طور عملی مواد قندی و نشاسته ای افراد را کاسته اند، مثلاً وقتی از خوردن مواد غذایی چرب مانند کیک و بستنی و غیره جلوگیری می کنند از خوردن شیرینی ممنوعیت به عمل آورده اند. به علاوه همزمان با پیشرفت و توسعه هر کشور ساکنان آن در خوردن تنقلات که انباشته از هر دو مواد قند و چربی) است افراط می نمایند. مثلاً اهالی شهر روسه تو در پنسیلوانیا با وجود آن که چربی زیاد مصرف میکردند به دلیل آن که قند و شکر را خیلی کم مصرف می کردند در بین آنها بیماری قلب و شریان کمتر دیده می شد. مهمتر از همه آمار تلفات بیماری های قلب و عروق است که نسبت به کل جمعیت یک کشور با افزایش میزان مصرف قند و شکر آن کشور نسبت مستقیم دارد و همان گونه که قبلاً کلسترول و چربی را در ایجاد بیماری های قلب
و عروق گناهکار می دانستند امروز قند و شکر باعث آن می شود!  همان سال ۱۹۶۴ بود که کشف جدیدی در عالم پزشکی رخ داد که به واسطه آن جایزه نوبل به کاشف مربوطه داده شد.  به موجب این تحقیق معلوم میشود کبد انسان از اسید استیک کلسترول می سازد و مستقیماً آن را تحویل خون می دهد.  اسید استیک تقریباً در همه خوراکی های بشری کم و بیش وجود دارد. ( اسیدهای مهم موجود در غذاها عبارتند از اسید استیک، اسید لاکتیک، اسید سیتریک، اسید اکزالیک، اسید تارتاریک )

 دکتر بودکین از این کشف نتیجه گرفت و اظهار داشت انسان هر چه کمتر بخورد طبعاً میزان کلسترول خونش کمتر است و این قند و شکر تصفیه شده است که بیش از همه در جدار رگها رسوب مینماید تواند بدین ترتیب : اگر به عنوان افطاری، نقل و شیرینی به معده ی خالی رسانده شود آنها را به سوی بیماریهای قلب و خانواده سوق می دهند.  پس برای افطار چه خوراکی انتخاب می شود که مورد تایید دین و دانش بوده باشد؟
 لابد آن چه را که به اجبار باید قند یا شکر به آن افزوده شود و تنقلاتی که قند و شکر دارند هیچ کدام را برای افطار انتخاب نمی کنند، پس علت چیست که امام صادق فرمود ( المؤمنون حلویون ) مؤمن شیرین پسند است ؟!  با توجه به این که در آن زمان قند و شکر مصنوعی وجود نداشته و از قند میوه ها به ویژه خرما و کشمش استفاده می شد، وانگهی چون اسلام با پرخوری سخت مخالف است دیگر هیچ ایراد و اشکالی باقی نمی ماند حتی گفته نخواهد شد از قند میوه ها کلسترول به قدر کافی ساخته می شود زیرا کم خوری و به اعتدال خوری اسلامی اجازه رسوب کلسترول را نخواهد داد.

در اینجا با ذکر چند روایت نشان خواهیم داد: در اسلام فرمول کلی این است که افطار با شیرینی به عمل آید و نبی گرامی اسلام به ترتیب خرما، کشمش و... را انتخاب می فرمودند و تقریباً اصرار در انتخاب خرما به عنوان افطار در اخبار مشاهده می گردد: 

«عن رسول الله انه كان اذا قدم اليه الطعام و فيه التمر بدء بالتمر وكان يفطر على التمر في زمن التمر وعلى الرطب في زمن الرطب» 
«و قال صلى الله عليه و آله و سلم افضل ما يبدء الصائم به الزبيب أو التمراو شيء حلو» 
«قال من وجد التمر فليفطر و من لم يجد فليفطر على المائده.»

مطالب زیر از سه روایت فوق نتیجه و معلوم می گردد :

1 - در هر صورت افطار به شیرینی توصیه شده است. 

2 - نبی گرامی علاوه بر این که خرما را در ابتدای افطار انتخاب می فرمودند هر وقت به طعام دیگری می نشستند ابتدا به خوردن خرما اقدام می فرمودند. 

3- اگر شیرینی وجود نداشت، افطار به مائده (غذای سفره) جایز است.

4 - نام بردن دو میوه ( خرما و کشمش ) و اثر تقریباً یکنواخت هر دو بر بدن به ما اجازه می دهد نسبت به هر یک از آنها به چشم تساوی بنگریم ولی به هر صورت خرما را ترجیح دهیم؛ زیرا در قرآن مجید بارها از آن یاد شده و چنان چه ملاحظه فرمودید نبی گرامی آن را برای افطار بر سایر شیرینی ها ترجیح می دادند. با آن که انتخاب شیرینی برای افطار قصد و مقصود اولیه اسلامی تصور می شود ولی مزایا و خصوصیات خرما برای افطار آن را در ردیف اول قرار داده است.

 آزمایش های مختلفی درباره ی تأثیر قند « خرما، نموده اند در یک آزمایش موش هایی را که فقط با قند تغذیه نموده و در نتیجه به بیماری های فقدان ویتامین ( آویتا مینوز) و عوارض آن مبتلا شده بودند به آنها خرما دادند و عوارض به کلی رفع شد. در قرآن قند خرما و کشمش،  «رزق حسن » و « سُکَر » نامیده شده و از این لحاظ که علاوه بر رزق حلال و طیب، رزق حسنی هم به طور خصوصی در قرآن هست که از آنها تعریف گردیده است  «و من ثمرات النخيل و الاعناب تتخذون منه سكراً و رزقا حسنا » [ سورة النحل ] همچنین در تعریف آنها از پیشوایان دین مطالب دیگری نیز در کتاب ها دیده می شود که در جای خود گفته خواهد شد و مهمتر از همه ذکر این مطلب است: شاید موجب تعجب باشد با آن که همه جا انتخاب میوه ی تازه سفارش شده است. برای افطار و حتی در مواردی صبحانه خوردن با مویز » توصیه شده است ولی باید متوجه بود همان طور که گفتیم چون نظر اصلی به قند و شیرینی موجود در خرما و انگور می باشد و خرما همیشه تازه است و مواد معدنی و مغذی برای جذب را بهتر به همراه دارد و انگور بر عکس سایر میوه ها هر چه بماند اسید الکل های موجود در آن به قند مبدل گردیده و شیرین تر می شود لذا توصیه درباره خوردن این دو ( خرما و انگور ) مشحون از اعجاز است.

با چنین توصیف از قند کشمش و خرما که مزیت قندی آنها را بر سایر قند موجود در میوه ها مسلم میدارد؛ ما را به این نکته متوجه می سازد که برای «خرما و انگور» مزایای دیگری است که انتخابش برای افطار ارجح و یکی از مزیت های آن سرشار بودن از قند از همان روزهای اول تا زمانهای متمادی بعد میباشد که تقریباً همیشه پر و یکسان است.
چنان که میدانیم مایعات بدن ما قلیایی است ( نسبت قلیائیت بدن به اسید ۸۰ به ۲۰ میباشد )  و اگر اسیدی هم وارد بدن شود، مازاد آن به وسیله ی املاح قلیایی که در بعضی غذاهاست خنثی می گردد ( این املاح قلیایی پتاسیم، سدیم، کلسیم و منیزیم است ) تنها عضوی که می تواند اسید را تحمل کند معده است و سایر اعضا طاقت تحمل اسیدها را ندارند و لذا برای خنثی کردن آن فعالیت بدن آغاز میشود، بدین ترتیب باید کوشید در انتخاب غذا دقت نمود و غذاهایی که ایجاد اسید میکنند متعادل مصرف شود تا ذخیره قلیایی بدن به تناسب مصرف گردد و انتخاب خرما یا کشمش خام خوری، قبل از غذا بوده و تا حدی این پدیده را جبران می نماید. 

فواید باز کردن روزه با خرما

 همان طور که می گویند در ماه مبارک رمضان، نقل و شیرینی بین دو نماز به مؤمنین برای باز کردن روزه کم و بیش مرسوم بوده و هست اما این اقلام زیان هایی را دارد. در صورتی که
 شایسته است که افطار با شیر یا آب و در درجه ی اول با خرما باشد.  این که  «پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم» این قدر بر مصرف خرما تاکید فرموده اند: به چند دلیل است، اول این که افطار با خرما از پرخوری جلوگيری می‌نماید و این بدان جهت اهمیت دارد که آیا روزه‌داران هنگام افطار سعی می کنند تا انرژی دست از بدن خود را تامین کنند بردارند و یا با روش ناصحیح و پرخوری باعث ایجاد ناراحتی های گوارشی می شوند در صورتی که استفاده از خرما بدون این که نیازی به پرخوری باشد تمام انرژی مورد نیاز بدن را تامین می کند.  همان گونه که خداوند می فرماید: کُلوا واشربوا و لا تُسرفوا.

 در کل انتخاب خرما یا کشمش برای افطار به دلیل آن است که قند هگزوز  «دکستروز گلوکز E» و فروکتوز  «لولز» دارند و جذب آنها سریع است، و همین امر سبب کاهش اشتها میشود و از پر خوردن یا ناگهان خوردن که بیشتر ایجاد «آمبارا گاستریت» می نماید، جلوگیری می کند.

املاح معدنی موجود در خرما

املاح معدنی موجود در خرما عبارتند از: پتاسیم، سدیم، کلسیم، منیزیم، آهن، مس، فسفر، املاح گوگرد و املاح کلر. فقدان پتاسیم را برخی علت حقیقی بروز زخم معده می دانند زیرا این نمک اشتها آور بوده و اگر در بدن کم شود موجب کم شدن اشتها میشود.
 کمبود آن امراض حلقی مانند تورم لوزه ها را ایجاد میکند و گاهی تورم پا به علت کمبود پتاسیم در بدن است. همین طور کمبود این نمک موجب خستگی می شود و همان گونه که کلسیم اهمیت مخصوصی برای استحکام استخوانها دارد، پتاسیم نیز خاصیت مهمی برای حفظ ماهیچه ها و انساج نرم دارد. نمک سدیم از بروز زکام (سرما خوردگی) و ناشنوایی جلوگیری کرده و حالت اسیدی دستگاه گوارش را قلیایی می کند. کمبود آن ممکن است ایجاد زخم روده نماید. اختلال در متابولیسم سدیم بر روی برخی غدد و هورمونها اثر می کند و برخی خستگی ها یا سردردهای رایج در اثر کمبود سدیم به وجود می آید. املاح گوگرد به تنهایی برای حفظ ظاهر مؤثر است و در ساختمان پوست، مو، ناخن و همین طور در کبد وجود دارد البته مصرف زیاد آن انسان را پرخاشگر می کند. وجود فسفر در خرما برای مغز و اعصاب بسیار لازم و ضروری است، از ضعف اعصاب و خستگی جلوگیری میکند و نیز برای تقویت بینایی مؤثر می باشد. پس می توان گفت که خرما یک میوه ی کامل است چون تمام مواد مورد احتیاج را دارا می باشد.

ویتامین های موجود در خرما

خرما سرشار از ویتامین های A, B, C, E میباشد. ویتامین A موجود در خرما برای رشد و نمو بدن مفید است و در محافظت بافت ها در برابر عفونت ها مخصوصاً عفونت های مخاطی و در تقویت بینایی نقش مهمی دارد. کمبود ویتامین A ایجاد اکز وفتالمی میکند که عارضه ای است در قرنیه ی چشم این بیماری سبب خشک شدن قرنیه چشم و ورم پلک ها می شود و باعث عفونت لایه ی داخلی پلکها شده و در نهایت منجر به کوری میشود. همچنین عارضه کراتومالاسی نیز در اثر فقدان ويتامين A ظاهر می شود و آن عبارت است از خشک شدن و شاخی شدن مخاط مهبل به ویژه در حیوانات.

همورالوپسی یا شبکوری هم در اثر کمبود ویتامین A پدید می آید. همین طور عفونت هایی مانند زکام و گریپ در افراد مبتلا به فقدان ویتامین A بیشتر دیده می شود. مصرف خرما برای درمان همه ی بیماریهایی که در بالا مطرح شد مفید و مؤثر می باشد. ویتامین B موجود در خرما در حقیقت سه نوع ویتامین B یک، B دو، B سه است.
ویتامین B یک موجود در خرما، در تنظیم فعل و انفعالات تخمیری و متابولیسم مواد قندی ضروری است به خصوص اثر ویتامین B یک خرما بر بافت های عصبی و عضلانی خیلی مهم است. زیرا این ویتامین اثر استیل کلین را تقویت می نماید و از اثر کلین استراز آنزیمی که استیل کلین را به اسید استیک و کلین تجزیه نموده و اثر آن را خنثی می سازد، جلوگیری می کند. در کمبود این ویتامین بیماری بری بری خشک یا مرطوب به وجود می آید که در هر دو ورم و تقلیل و کم حجم شدن عضلات پا و پلی نوریت و فلج پاها دیده می شود و کم اشتهایی و کم شدن ترشحات و حرکات دستگاه گوارش و برادیکاردی  «کم شدن ضربان قلب» به وجود می آید در زمانی نیز تاکیکاردی یا تپش و زیاد زدن ضربان قلب - اکستراسیستول و خارج از نوبت زدن در قلب نیز از عوارض دیگر کمبود این ویتامین است.

برخی سردردها و کم شدن عکس العملهای رباطی و بی خوابی و دردهای عصبی و گاهی کرامپ عضلات  «چنگ شدن ماهیچه ها» که پس از فعالیت شدید عضلانی دیده میشود در اثر کمبود این ویتامین است. ویتامین B در متابولیسم مواد قندی و پروتئینی سوخت و ساز مواد سفیده ای) دخالت دارد. در ساختمان بعضی فرمانهای عصبی به ویژه فرمان تنفسی که در تبادل اکسیژن بافتها به کار می رود وجود دارد. در انتقال هیدروژن و فعل و انفعالات اکسیداسیون اسیدهای آمینه دخالت می کند همین طور در اکسیداسیون قند و اسیدهای چرب نقش داشته و در تقویت بینایی نیز مؤثر است.

در کمبود ویتامین B دو اختلالاتی در چشم و پوست و مخاط ها و اختلالاتی در جذب مواد چرب به وجود می آید و اگر این ویتامین در بدن موش کم شود سبب توقف رشد جانور شده و در پرنده ها مانند بوقلمون موجب پیدایش زخم هایی در پای پرنده می شود. عوارض مخاطی کمبود این ویتامین به صورت زخم هایی در کنار لب ها و همچنین قرمزی لب ها و زبان دیده می شود. ویتامین دیگری که در خرما وجود دارد ویتامین C یا نیاسین با اسید نیکوتینیک یا ویتامین P.P می باشد. ویتامین C که در اکسیداسیون و احیای تنفس بافت ها دخالت می کند هم می تواند هیدروژن از دست بدهد یا بگیرد و در کمبود این ویتامین خونریزی های مختلف در مفاصل و زیر پوست استخوانها و مخاط های بدن و زیر جلد لثه دیده می شود. خستگیهای زیاده از حد مخصوصاً در فصل بهار و بی میلی و اختلالات قلبی و تنفسی و استعداد زیاد برای انواع عفونت های مختلف همه در اثر کمبود ویتامین مذکور مشاهده شده است.

ویتامین E در عمل اپی تلیال  «غدد تناسلی» و در رشد جنین و در کاهش و تقلیل و کم حجم شدن عضلات دخالت دارد کمبودش سبب سقط جنین شده و در موش سبب عقیم شدن میگردد. فلج عضلات و کم شدن حس شنوایی و بویایی در نزد حیوانات به واسطه کمبود ویتامین مذکور مشاهده شده و در کلینیک ها برای درمان سقط جنین و کم شیری داده می شود و در تحلیل رفتن عضلات و کم حجم شدن آنها به ویژه در کوچک شدن و سختی نخاعی تجویز می گردد. علاوه بر موارد ذکر شده ی فوق، خرما یک منبع ویتامین D هم به شمار می رود. در خصوص نقش مهم این ویتامین در فرآیند استخوان سازی بدن توضیحاتی خواهیم داد.

ترکیبات شیمیایی هسته ی خرما

چربی هسته ی خرما ۹ درصد آن را تشکیل می دهد، پروتئین ۶/۶ درصد سلولز (فیبر) ۹ درصد مواد قندی نشاسته ای ۶۷ درصد و خاکستر ۹/۴ درصد آن را تشکیل می دهند. هسته ی خرما غذای بسیار مناسبی برای حیوانات است و در مواردی مورد استفاده ی صنعتگران هم قرار می گیرد. البته در شیرینی پزی آن را با اسید هیدرولیز می کنند و گلوکز به دست آمده را مورد استفاده قرار میدهند.

فواید خرما برای زایمان

در مورد فایده های خرما به ویژه برای دوران بعد از زایمان اخبار و احادیث فراوانی وجود دارد قرآن نیز این موضوع را به صراحت بیان کرده است. در این قسمت بحث مختصری در مورد خواص خرما برای مادر و نوزادش تقدیم حضور می گردد.

در سوره مریم آمده است : « و هزی الیک بجذع النخله تساقط علیک رطباً جنیا » آیه به این موضوع اشاره دارد که: سیده زنان در زمان عیسی علیه السلام بانوی محترمه بزرگوار حضرت مریم، آن روزی که از اهل خانه ی خویش گوشه ای را به طرف مشرق برای عبادت انتخاب کرد ( بیت المقدس ) و آن گاه که از همه ی خویشاوندانش به کنج تنهایی پنهان گردید، روح پروردگار ( روح القدس که فرشته وحی الهی است ) به صورتی زیبا بر او ظاهر شد.  «مریم پاکیزه» چون آن جوان را دید گفت: من از تو به خدای رحمان پناه می برم اگر خیال بدی درباره ام کنی. روح القدس گفت: من فرستاده ی خدای توام آمده ام تا به امر او تو را فرزندی بسیار پاک سیرت و پاکیزه عنایت کنم. مریم گفت: از کجا مرا پسری تواند بود و حال آن که دست بشری به من نرسیده و من کار ناشایسته ای نکرده ام. فرستاده ی خدا از طرف خدا گفت : البته این کار خواهد شد و این فرزند آیت بزرگ و عظیم الشأن و رحمت واسعه ای خواهد گردید. مریم بار برداشت و برای آن که از سرزنش قوم دور بماند به مکانی دیگر رفت و منزل گزید تا هنگام زایمانش فرا رسید و از شدت حزن و اندوه با خود می گفت: ای کاش مرده بودم و نامم از صفحه ی روزگار محو گشته بود که ناگاه صدایی از درون او به گوشش رسید که می گفت: ای مریم غمگین مباش که آفریدگار - پروردگارت کنار پای تو نهر آبی جاری کرد  «و هزی الیک .... » ای مریم شاخه درخت را تکان بده تا از آن برای تو رطب تازه فرو ریزد و آن را تناول کنی. پس از این رطب تناول کن و از چشمه بنوش.

با توجه به دستورات قرآنی در میابیم که این داستان قرآن سه مسأله ی مهم را که مربوط به خرما بود مطرح کرد و ما آن سه مسأله را در قالب دیگری می آوریم تا با تطبیق آنها با هم اصل موضوع را در یابیم.

1. خرمای تازه از درخت جدا شده که احتیاج به توضیح ندارد و در هر موردی مصرف خرمای تازه ارجحیت دارد.

2. مسأله بعد این است که مصرف خرمای تازه بعد از زایمان باعث کوتاه شدن دوران نقاهت میشود و همچنین برای نوزاد نیز بسیار مفید است زیرا از شیری تغذیه می نماید که به واسطه املاح گوناگون موجود در خرما بسیار غنی شده است.

3. نوشیدن خرما و آب: مادر هر چند زایمان طبیعی انجام داده باشد اما خونریزی داشته و ضعف میکند. از این رو بدنش تا حدودی کم آب می شود و نیاز به آب دارد و مهمتر از آن سوخت و ساز خرماست که به طور طبیعی جذب کننده ی رطوبت میباشد.

فهرست خواص تغذیه ای خرما

1.خرما میوه ای است شیرین خوش طعم و خوش خوراک و در ردیف میوه های سرشار از کلسیم و فسفر که هر دو برای بدن نهایت لزوم و ضرورت را دارند، قرار گرفته است.

2.  «خرما اثر مؤثر ویتامین A» را در انسان و حیوان ظاهر کرده و موجب نمو و رفع بعضی ناراحتی های چشمی انسان است.

3. آهن خرما چون زیاد است میتوان با خوردن روزانه ۱۵ گرم خرما، رفع نیازمندی به عنصر آهن نمود و کم خونی یا عوارض کمبود آهن را بر طرف ساخت.

4. خرما دارای منیزیم است و از این جهت فوق العاده اهمیت دارد، پروفسور دلبه (Delbet) و دیگر دانشمندان عقیده دارند؛ که در موارد کمبود منیزیم زمینه برای ابتلا به سرطان آماده است.

5. طبق آمارهای به دست آمده در مناطقی که خرما بیشتر خورده می شود، موارد ابتلای به سرطان کمتر است.

6. منیزیم اثر مخصوصی در درمان جوش و غرور جوانی دارد از این رو جوانانی که در سن بلوغ قرار می گیرند و در نقاط معتدل و سردسیر زندگیمی کنند، در مناطق غیر خرما خیز می توانند روزانه ۲-۳ عدد خرما بخورند.

7. خرما در درمان فلج و لقوه مفید است و به مبتلایان فلج اطفال، دادن روزانه چند عدد خرما توصیه می شود. خرما برای پیران مفید است زیرا مقوی
سلسله اعصاب می باشد. اخیراً مشاهده کرده اند که با کمبود منیزیم، قند در ادرار پیدا می شود وجود منیزیم برای کلیه ها و مثانه لازم شناخته شده که می توان با خوردن ۲-۳ دانه خرما در روز رفع نیاز نمود.
9. خرما از جمله چهار میوه لینت دهنده ی معروف است به ویژه اگر با ماست خورده شود، خرما، کشمش، انجیر و عناب در زمره ی لینت دهندگان معروف می باشند.

10. خرما به علت ارزش زیاد غذایی یک ماده مغذی و مقوی عالی برای ورزشکاران به حساب می آید و روزانه ادامه در خوردن چند دانه خرما به عقیده ی برخی از صاحبنظران علوم غذایی یبوست های مزمن را نیز برطرف می کند.

11. در خرما ماده ای به نام دیوستولنس (Diostulence) کشف و استخراج نموده اند که می توان آن را کورتیزن گیاهی دانست که مانند کورتیزن انسانی در بدن بهترین داروی ضد حساسیت و آلرژی محسوب شده و برای مبتلایان به بیماریهای روماتیسم و پوست و چشم که در نتیجه حساسیت به وجود آمده داروی ارزنده ای به شمار می‌رود. خرما نیز به علت داشتن کورتیزن گیاهی، همین عمل را انجام میدهد و ریشه ی حساسیت را در بدن از بین می برد و در نتیجه کسی که حساس نباشد حلیم و بردبار است. مضافاً این که در کلیه التهابات پوستی - چشمی - داخلی - گوشی و ...) می توان خرما، مصرف نمود.

12. کشفیات جدید نشان میدهد فسفر همراه با کورتیزن از بعضی عوارض ناشی از تجویز کورتیزن جلوگیری به عمل می آورد و حال آن که در خرما همراه با کورتیزن گیاهی، فسفر به اندازه کافی وجود دارد. 

13. خرما برای سوء هاضمه مفید است. او سیستم گوارش را در هضم غذا یاری می دهد. به اثبات رسیده است که قدرت سازندگی و بالندگی خرما بیشتر از قند خالص بوده و اگر دو دسته حیوان را در نظر بگیریم که یک دسته از قند خرما و دسته دیگر از قند خالص استفاده کرده باشند رشد دسته اول بیشتر خواهد بود.

15. قند موجود در خرما عبارت از : لوولوز - گلوکز و ساکارز می باشد.

16. منیزیم مغز در اشخاص پیر به تدریج کم می شود به همین علت برای جبران آن باید غذاهایی خورد که دارای منیزیم است یکی از مهمترین آنها که این عنصر را دارا می باشد خرماست.

17. منیزیم برای حفظ پروستات ضروری به نظر می رسد.

18. فسفر فعالیت های فکری را زیاد میکند و خرما دارای مقداری فسفر است.

19. مبتلایان به دیابت بیماری قند میتوانند به جای قند از خرما استفاده نمایند زیرا منیزیم موجود در آن کار کلیه و لوزالمعده را آسان و از طرفی ویتامین B دو موجود در آن  جاذب مواد قندی سایر غذاهاست.

20. وجود پتاسیم و منیزیم در خرما در تعادل یون های بدن نقش مؤثری داشته و در شستشوی خون از مواد زاید اثری شگرف دارد.

21. خرما از پرخوری جلوگیری می کند. همچنین خرما سرشار از عناصر و املاح معدنی است. میوه ای است بهشتی و مورد تأکید «خداوند متعال»، خرما خواری زنده خواری است. خرما خواری تازه خواری است، خرما دفاع بدن را بالا میبرد و هضم و جذب را آسان می کند. خرما پاک کننده ی روده ها و دافع زهرها و سموم است، و اصلاح کننده ی مزاج ها است. خرما جبران کننده ی از دست رفته های جسم و مساعد لوزالمعده و تقویت کننده ی مردانگی و قوه باه است. 

22. خرما برای امراض عفونی مفید و قوه بینایی، شنوایی، درد مفاصل و سیاتیک را درمان میکند.

23. برای دفع و خنثی ساختن حرارت و گرمی خرما می توان پس از مصرف آن چند دانه بادام و یا یک انار ملس را میل نمود.

24. برای جلوگیری از اثر و نفوذ مواد قندی خرما روی دندان ها باید پس از مصرف خرما بلافاصله دندانها را خوب با آب شستشو کرد.

25. طبق سفارش برخی متخصصین علوم تغذیه؛ زمان مناسب خوردن خرما عصر است، تا کمبودها و خستگی روزانه را جبران کرده و زمینه را برای پرهیز از پرخوری در شب را فراهم سازد.