مجله خوراکی ها تغذیه و رژیم درمانی املاح و مواد معدنی
ریز مغذی های سلامتی بخش (۱)

ریز مغذی های سلامتی بخش (۱)

سمانه سادات متینی سمانه سادات متینی در 23 اسفند 1401 magfood.ir/32
فهرست مطالب

وجود تمام عناصر و املاح مفید و موجود در ساختار بدن برای فعالیت مناسب و کافی اندام های بدن لازم است . اما بعضی عناصر دارای خاصیت انتی اکسیدانی و جلوگیری کنندگی از ابتلا به بیماری هایی می باشند . اطلاع از این عناصر و استفاده از انها در حفظ سلامت شخصی موثر است . در این مقاله به بررسی تعدادی از این عناصر می پردازیم .

عنصر روی :

درر بدن انسان بالغ بر ۱/۵ تا ۲/۵ گرم عنصر روی وجود دارد، که به صورت محلول در بین تمام سلول ها دربدن پخش شده است. این عنصر فراوان ترین عنصر کمیاب درون سلولی است. این فلز از نظر آنزیمی، سیستم ایمنی، ساختمانی و عملکرد های تنظیمی در بدن بسیار با اهمیت است.

به علت آنکه عنصر روی قسمت اساسی ساختمان انزیم انتی اکسیدان مهم یعنی مس / روی سوپر اکسید دیسموتاز است ، دارای نقش انتی اکسیدانی مهمی است . این انزیم در حفاظت از چربی های سلول از پراکسیداسیون و شکسته شدن آنها، با برداشتن رادیکال سوپر اکسید، نقش مهمی دارد.

سایر عملکرد های عنصر روی :

- کمک به عملکرد آنزیم ها:

تا کنون بیش از ۲۰۰ انزیم که فعالیت انها وابسته به روی است ، شناخته شده است ، که در بدن وجود دارند و هر کدام دارای عنلکرد های متنوعی هستند . RNA پلی مراز که برای سنتز  mRNA و پروتئین های جدید بسیار ضروری است ، انزیمی است که برای عملکردش به روی نیاز دارد . 

انزیم بعدی الکل دهیدروژناز است که در کبد وجود دارد و در متابولیزم الکل نقش اساسی دارد . انزیم های وابسته به روی در سنتز DNA , متابولیزم پیام اورهای عصبی ، غیر فعال کردن رادیکال های ازاد و متابولیزم دسته ی متنوعی از هورمون ها ( هورمون رشد ، هورمون تیروئید ، هورمون های جنسی و انسولین ) نقش مهمی دارند .

- ساختمان و عملکرد پروتئین ها :

روی به عنوان قسمتی از پروتئین های فعال بدن است . روی نقش مهمی در رشد سلول ، تمایز سلول و پیام دهی داخل سلولی را دارد .

- عملکرد سیستم ایمنی : 

عنصر روی در تولید و تنظیم پاسخ ایمنی همورال و سلولی نقش مهمی دارد .

- حفاظت سلولی :

عنصر روی حفاظت علیه ترکیبات سمی گوناگون را برای سلول هاو بدن فراهم می کند . از جمله : سموم ارگانیک ، فلزات سنگین ، تشعشعات ، توکسین های داخلی که بوسیله ی باکتری های پاتوژنیک تولید می شود .

شرایط ایجاد کمبود روی :

- کمبود کم عنصر روی بین افراد بسیار رایج لست ، بخصوص این کمبود بین بچه ها ، افراد بالغ ، زنان باردار ، زنان شیرده و افراد پیر بسیار رایج است . رژیم های غذایی کاملا گیاهی یا نیمه گیاهی برای کاهش وزن اغلب منجر به کمبود روی در بدن می شود .

- سوء‌جذب روی ، بر اثر مشکلات گوارشی مختلفی نظیر اسهال و کمبود شیره های پانکراسی دیده شده است .

- مصرف بالای کلسیم ، از دست رفتن روی را بالا می برد ، بنابراین باعث می شود که نیاز بدن به روی افزایش یابد .

- مصرف بالای الکل ،‌جذب عنصر روی را کاهش داده ، بنابراین از دست رفتن روی را افزایش می دهد .

- بیماری های کبد و کلیه نیاز به عنصر روی را افزایش می دهد .

- دیابت های ضعیف و کنترل شده از دست رفتن عنصر روی را از طریق ادرار افزایش داده و منجر به کنبود عنصر روی در بدن می شود .

- عفونت های مزمن یا بیماری های التهابی ( التهاب مزمن مفاصل ) نیاز به عنصر روی را افزایش می دهد .

منابع غذایی مناسب دریافت روی :

جذب کلی عنصر روی از طریق مواد غذایی حدود ۳۳ ٪ است . اما این جذب بین ۵۰ - ۵ ٪ متغیر است . با توجه به انکه در جذب عنصر روی مواد مختلفی از جمله کلسیم تاثیر می گذارد ، به طور کلی میزان و محتوی بیولوژی عنصر روی از منابع گیاهی بسیار پایین است . ( ۱۵ - ۱۰ ٪ ) . اما گوشت و جگر ، حاوی مقادیر بالایی عنصر روی هستند ، که این میزان ۵ - ۴ برابر عنصر روی موجود در منابع گیاهی می باشد .

مقدار توصیه شده ی مصرف روزانه ی روی :

در بسیاری از کشور های صنعتی ، مصرف روزانه ی متوسط عنصر روی در جوانان و افراد بالغ پایین تر از حد پیشنهادی می باشد . در خانم ها حدود ۱۰۰ میلی گرم و در اقایان حدود ۱۲۰۰ میلی گرم است . منابع حاوی روی ، به صورت مکمل و قرص بایست به طور معمول بین وعده های غذایی میل شود ، اما اگر باعث مشکلات و تاثیرات جانبی گوارشی و روده ای شد ، می توان ان را به همراه غذا مصرف نمود .

استفاده از روی در درمان بیماری ها :

- بیماری های چشم :

عنصر روی در جلوگیری و درمان تجزیه لکه ای ( macular degeneration ) که دلیل عمده ی مشکلات بینایی در دوران پیری است ، بسیار نفید است .

- جراحی ، سوختگی ها و زخم ها :

عنصر روی در تنظیم التهاب ها ، پاسخ سییتم ایمنی به زخم ها و اسیب ها کمک کرده و سنتز پروتئین ها را افزایش داده و باعث بهبودی زخم ها می شود .

- بیماری های عفونی :

عنصر روی باعث کاهش خطر عفونت شده و ماسخ سیستم ایمنی به واکسیناسیون را افزایش می دهد . عنصر روی دوره ی بیماری اسهال سخت را کوتاه می کند .

- رشد دوران کودکی :

حتی کمبود های بسیار اندک عنصر روی در دوران رشد باعث رشد ناقص در کودکان شده و در تشکیل اسکلت دخالت می کند . البته مقادیر مفادیر اضافی روی ، می تواند به بچه ها در رسیدن به رشد طولی نهایی بر اساس برنامه ریزی ژنتیکی انها کمک کند .

- باروری در مردان :

عنصر روی کیفیت اسپرم را بالا برده و در بعضی موارد افزایش باروری را سبب می شود .

- بیماری های پوستی :

برخی بیماری های پوستی نظیر آکنه ، اگزما و ... ممکن است به دلیل کمبود روی به وجود بیایند ، بخصوص در افرادی که دچار کمبود روی هستند .

- مصرف بالای الکل :

عنصر روی می تواند متابولیسم الکل را بالا برده و اثرات سمی الکل ، از جمله پراکسیداسیون لیپیدها در کبد را کاهش می دهد .

- بیماری های رماتیسمی :

ارتریت روماتوئید و بیماری های التهابی مزمن پوست که به علت التهابات مزمن و استفاده از دارو های غیر استروئیدی NASIDs از جمله اسپرین و پنی سیلین امین ایجاد می شوند ، باعث کمبود روی می گردند . بنابراین عنصر روی در تغییر پروسه التهاب کمک کرده و درد و تورم را کاهش می دهد . عنصر روی همچنین استرس اکسیداتیو را که حاصل مشکلات رماتیسمی مزمن است ، کاهش می دهد .

مسمومیت حاصل از مصرف بالای روی :

عنصر روی در مقادیر مناسب معتدل غیر سمی است ( کم تر از ۱۰۰ میلی گرم در روز ) . در مقادیر بالاتر از ۱۵۰۰ میلی گرم می تواند باعث استفراغ و تهوع شود ، در جذب مس نیز دخالت می کند . در مقادیر خیلی بالا ( بالاتر از ۳۰۰ میلی گرم در روز )‌باعث تخریب عملکرد های سیستم ایمنی و کاهش کلسترول HDL در جریان خون می شود .

عنصر منگنز :

به طور متوسط در بدن اف اد بالغ بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ میکرمول منگنز وجود دارد . بیشتر این مقدار در استخوان ها ، کلیه ، غده ی پانکراس و کبد است . غلظت های منگنز در میتوکندری نیز بالا است ، زیرا در انجا نقش مهمی را به عنوتن انتی اکسیدان ایفا می کند . منگنز در سوپر اکسید دیسموتاز ، انزیم انتی اکسیدان مهمی است که سلول ها را علیه اسیب های حاصل از رادیکال های ازاد حفظ می کند . به ویژه پراکسیداسیون لیپید ها در میتوکندری ، زیرا این انزیم در میتوکندری سلول هلی یوکاریوتی وجود دارد و اهمیت منگنز به عنوان انتی اکسیدان شرکت کنندا در ساختمان این انزیم اهمیت دارد .

اعمال دیگر منگنز در بدن :

- متابولیسم کربوهیدرات ها :

سنتز گلوکز از پیروات ، به انزیم های حاوی منگنز وابسته است . در نتیجه می توان گفت نگهداری سطوح قند خون بین وعده های غذایی وابسته به منگنز است .

- تولید انسولین :

منگنز ، برای سنتز نرمال انسولین و ترشح ان توسط پانکراس بسیار اساسی است .

- متابولیسم پروتئین ها :

منگنز نقش اساسی در شکستن و دفع نیتروژن اصافی از منابع غذایی و تغییرات نرمال پروتئین ها نقش دارد . کمبود منگنز سطوح امونیوم سمی در خون را کاهش می دهد و تولید اوره را پایین می اورد که در درمان افراد مبتلا به نقرس مفید است .

- سنتز استخوان و غضروف :

سنتز پروتئوگلیکان ها ، که از ترکیبات مهم بافت پیوندی غصروف و استخوان هستند به منگنز وابسته است .

احتمال کمبود منگنز :

میزان منگنز در بسیاری از مردم پایین تر از سطوح پیشنهادی است . دختران کوچک و زنان بالغ بیشتر با خطر کمبود منگنز مواجه هستند . رژیم غذایی که حاوی کربوهیدرات و یا مواد غذایی باشد که با پروسه ی اماده سازی فراهم شده باشد ، کمبود منگنز را تشدید می کند .

اماده سازی و تصفیه ی غلات میزان منگنز انها را تا حدود ۵۰ ٪ کاهش می دهد . رژیم های غذایی که بیشتر حاوی محصولات حیوانی نظیر فراورده های شیر ، تخم مرغ و گوشت قرمز است از نظر میزان منگنز پائین هستند .

استرس اکسیداتیو حاصل از زندگی ماشینی و واکنش های طبیعی بدن ، مواد شیمیایی ، داروها و الکل نیاز به منگنز را افزایش می دهند . 

برای مثال مصرف بالای الکل نیاز به منگنز را افزایش می دهد . زیرا بعد از مصرف الکل برای رفع مسمومیت سلول های کبدی نیاز به آن افزایش می یابد . 

دریافت مقادیر بالای اهن ( ۶۰ میلی گرم در روز ) برای درمان کم خونی حاصل از کمبود آهن باعث کاهش مقادیر بیولوژیکی منگنز است .

منابع غذایی حاوی منگنز :

مقدار منگنز غذاها بین ۲۵ - ۱ ٪ متغیر است . مقدار بالای آهن در غذاهایی مانند لوبیا و عدس ممکن است ، جذب منگنز را کاهش دهد . به طور عمومی محصولات لبنی ، گوشتی و تخم مرغ حاوی مقادیر بسیار پایین منگنز است . غلات نقادیر فراوانی منگنز هستند و این در حالی است که سبزی جات مقادیر متوسطی منگنز دارند . چای و قهوه نیز مقادیر فراوانی منگنز دارند . این منابع تامین کننده ی حدود ۱۰ در صد منگنزی هستند که به طور روزانه دریافت می شود . رژیم های غذایی جدید که بیشتر بر پایه ی محصولات گوشتی و شیری است حاوی حدود ۱/۸ - ۰/۴ میلی گرم منگنز در روز است . ( نصف مقدار پیشنهاد شده ) .

استفاده از منگنز در درمان بیماری ها :

- پوکی استخوان :

خون زنانی که دچار پوکی استخوان هستند ، دارای مقادیر کمی منگنز است . مصرف بیشتر این فلز ،  سلامتی استخوان در دوران بعد از قطع قاعدگی ( یائسگی )‌ را بهبود می بخشد .

- دیابت واقعی :

کمبود منگنز ، مقاومت به گلوکز ، ترشح انسولین و توانایی کنترل قند خون را پایین می اورد . در افراد دیابتی که از کمبود منگنز رنج می برند ، مصرف مقادیر بالاتر منگنز متابولیزم گلوکز را بهبود می بخشد .

- صرع :

افرا  مبتلا به صرع در معرض خطر کمبود منگنز هستند .

- آسم :

سطوح پایین منگنز در شش های افراد دچار آسم دیده شده است .

- سندرم پیش از قاعدگی :

مصرف منگنز همراه با کلسیم در کاهش علائم قبل از قاعدگی در بانوان موثر است .

مسمومیت با منگنز :

مصرف حدود ۵۰ - ۲ میلی گرم منگنز در افراد سالم به نظر بی خطر است . مسمومیت منگنز می تواند در نتیجه ی تماس با مقادیر بالای منگنز محیطی ( کارگران صنعتی ) یا مقادیر بالای منگنز خوراکی ایجاد شود ‌ مسمونیت باعث مشکلات سیستم عصبی مرکزی شامل جنون ، بیماری زوال عقل و علائمی شبیه بیماری پارکینسون می شود .

 

 

برچسب ها: آنتی اکسیدان, سلامتی
0 نفر این پست را پسندیده اند. این مطلب را به اشتراک بگذارید:
به اشتراک بگذارید در :
مطالب مرتبط

مشاهده موارد بیشتر
نظر خود را بنویسید

برای ارسال دیدگاه ابتدا باید وارد شوید.