جو گیاهی است علفی و یک ساله که بسته به انواع ان ارتفاعش به یک متر می رسد. برگ های آن باریک و بلند و متناوب و به رنگ سبز تیره است. تاریخ شناسایی و ورود جو به غذای انسان به زمان قبل تر از شناسایی گندم بر می گردد. حدود دوازده هزار سال قبل جو در نواحی آسیای غربی و آفریقای غربی شناسایی شد و به سرعت تا نواحی مدیترانه ای گسترش یافت. اکنون ایتالیا از بزرگ ترین مراکز کشت جو می باشد.
جو نه تنها بعنوان یک غله ی تامین کننده ی نشاسته در رژیم غذایی است، بلکه خاصیت درمانی فراوانی نیز در بین گیاهان دارد. بقراط که در غرب بعنوان یک حکیم شناخته می شود، جو را برای درمان بیماری های حاد بکار می برده است. جو هم خود خاصیت درمانی دارد و هم به تسهیل خاصیت درمانی سایر درمان ها کمک می کند. چای هیپوکرات در واقع نوعی دمنوش تهیه شده از جو می باشد.
جو دارای انواع پلی ساکارید ها مانند دکسترین و نشاسته است. بنابراین با مصرف جو قند خون بسرعت بالا نمی رود. گیاهک یا جوانه ی جو داراب ترکیبات اسید چرب خاصی مانند: اسید پالمتیک، اسید استئاریک، اسید اولئیک و اسید لینولئیک می باشد. بنابراین خواص و ترکیبات جوی جوانه زده با جوی موجود در بازار متفاوت است.
در هر ۱۰۰ گرم جو :
- ۳۵۴ کیلو کالری انرژی
- ۷۳/۵ گرم کربوهیدرات
- ۱۷/۳ گرم فیبر
- ۱۲/۵ گرم پروتئین
- ۲/۳ گرم چربی می باشد .
همچنین املاح و ویتامین های زیر در جو وجود دارد.
- تیامین
- نیاسین
- آهن
- منیزیم
- پتاسیم
- مس
- منگنز
- سلنیوم
- ویتامین E
همچنین آنچه در جو قابل تامل است فیبر خاص و قابل توجه آن است. ترکیبات بتاکاروتنی ، لوتئین و گزانتین نیز در جو وجود دارد.
فیبر اصلی مهم در جو بتاگلوکان است. که یک فیبر محلول و بسیار مفید برای بدن می باشد. میران فیبر جو در بین غلات از همه بیشتر است. نام دیگر جو سلطان فیبر غلات است و بعلت فیبر رژیمی قابل توجه در جو می باشد.
کاهش کلسترول :
انچه در درمان و کاهش کلسترول خون موثر است مصرف کلسترول کمتر در برنامه ی غذایی و دیگر موادی است که قابلیت پائین اوردن کلسترول را دارند. فیبر محلول بتاگلوکان که در جو وجود دارد یک ترکیب مفید و موثر در کاعش کلسترول می باشد.
تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است. از جمله تحقیقی که مردان ۲۰ ٪کربوهیدرات دریافتی روزانه ی خود را از طریق مصرف جو دریافت کردند. بعد از ۵ هفته میزان کلسترول تام و LDL کلسترول کاهش یافت ولی HDL کلسترول که کلسترول مفید است افزایش نشان داد.
حتی اگر جو مخلوط با برنج استفاده شود در مقایسه با مصرف برنج به تنهایی باعث کاهش کلسترول و کاهش چربی شکمی می شود .
کاهش قند خون و افزایش حساسیت به انسولین :
مصرف فیبر محلول در وعده ی غذایی و در کنار کربوهیدارت باعث کاهش قند خون می شود. مطالعاتی که بر روی مصرف جو در رژیم افراد دیابتی انجام شده است، نشان داد که مصرف جو باعث افزایش کمتر قند خون بعد از غذا می شود و از جانب دیگر حساسیت گیرنده های انسولین را در مقابل مقدار کمی افزایش قند خون کاهش می دهد. این نتیجه نشان می دهد افراد دیابتی حتما باید از استفاده ی جو در برنامه ی غذایی خود بهره ببرند.
چاقی نیز عاملی برای کاهش حساسیت به انسولین بیان می شود. تعدادی از بانوان چاق که حساسیت به انسولین بالایی داشتند با مصرف جو در وعده ی صبحانه بعنوان غله ی صبحانه سطح قند خون نرمال تر شد.
علاوه بر این GI جو در بین تمام غلات پائین ترین شاخص است و به ازای واحد مساوی از سایر غلات کمتر قند خون را افزایش می دهد.
مفید برای دستگاه گوارش و سیستم هضمی :
یکی از عوامل مفید و سود رسان به دستگاه گوارش ، عوامل پروبیوتیک می باشند. فیبر بتاگلوکان موجود در جو بعنوان یک عامل مهم در تحریک فعالیت عوامل باکتریایی و بهبود عملکرد پروبیوتک شان در دستگاه گوارش می شود.
فیبر از عوامل رفع یبوست در رژیم نیز می باشد. با گنجاندن جو در برنامه ی غذایی و مداومت در استفاده ی آن مشکل یبوست برطرف می شود.
خاصیت ضد سرطانی :
مواد غذایی و نوع خوراک اثر بسیار بارزی بر پیشگیری از سرطان و جلوگیری از پیشرفت آن دارد. فیبر موجود در پوسته ی جو و فیبر محلول موجود در جو از عوامل مفید و موثر در خاصیت انتی اکسیدانی آن است. همچنین عوامل آنتی اکسیدان نقش مهمی در مساله ی سرطان دارند.
همچنین وجود ویتامین E و سلنیوم بعنوان عوامل انتی اکسیدان قوی در جو آن را مبدل به یک ضد سرطان قوی کرده است که وجود بتاکاروتن، لوتئین و گزانتین این خاصیت را تقویت کرده اند.
مصرف جو بر روی تعادل فعالیت هورمون ها، بویژه هورمون های جنسی اثر دارد. مصرف جو باعث کاهش فعالیت عوامل بوجود آورنده ی سرطان سینه می شوند.
جلوگیری از بیماری های قلبی - عروقی :
مصرف جو و به ویژه جوی دوسر باعث کاهش ابتلا به بیماری های قلبی - عروقی می شود. منیزیم، سلنیوم، ویتامین E و منگنز از ترکیبات مفید و موثر در عملکرد درست قلبی و جلوگیری از ابتلا به بیماری های قلبی می باشد، زیرا تعدادی خاصیت انتی اکسیدانی دارند. این عوامل سیستم ایمنی را نیز تقویت می کنند. علاوه بر ترکیبات فوق یک انتی اکسیدانی ویژه به نام آونان ترامید ها وجود دارند، که اختصاصا از ابتلا به بیماری قلبی جلوگیری می کنند.
عوامل کاهش دهنده ی کلسترول که در جو وجود دارند از عوامل مهم دیگر در کاهش گرفتگی عروق و بیماری قلبی هستند.
تقویت سیستم ایمنی بدن :
وجود ویتامین E یک عامل مهم در تقویت سیستم ایمنی می باشد . جو دارای این ویتامین‌می باشد. بویژه جوی دوسر، که البته در جوانه و گیاهک جو این ویتامین بیشتر است. از دیگر عواملی که سیستم ایمنی را تقویت می کند، فیبر بتا گلوکان می باشد. وجود این فیبر علاوه بر تمام خواص ذکر شده در قبل ابتلا به انواع بیماری ها و بهبودی سریع تر را با وجود این فیبر به ارمغان می آورد. همچنین مصرف جو باعث تقویت نوعی از گلبول های سفید می شود که وظیفه ی ایجاد اولین سد دفاعی در برابر ویروس ها و عوامل آسیب رسان را دارند.
جو و بیماری سلیاک :
بیماری سلیاک یک بیماری ژنتیکی است ( celiac disease ) که در این بیماری افراد به پروتئین گلوتن‌حساسیت نشان می دهند. بیشترین ماده ای که برای این افراد احتیاج به محدودیت دارد، گندم است که گلوتن بالایی دارد. جو دارای مقداری گلوتن می باشد ولی در مقایسه با گندم ناچیز و اندک می باشد. در شرایطی که با تجویز پزشک بیماری سلیاک کنترل شده باشد، مصرف جو با تجویز پزشک بلا مانع است.
زیبایی و سلامت‌پوست با جو :
وجود املاح و ویتامین هایی از خانواده ی B، ویتامین E و همچنین املاحی چون آهن که نقش مهمی در زیبایی و شادابی پوست دارند، منجر به انتخاب جو بعنوان یک عامل موثر در زیبایی و نشاط پوست و جلوگیری از حمله و آسیب عوامل آسیب رسان و مخرب به پوست می شود. علاوه بر تجویز خوراکی جو، استفاده از آن بصورت ماسک نیز در سلامت و نشاط پوست موثر است. حتی برای درمان بیماری های پوستی مانند اگزما و پزوریازیس نیز از ماسک جو استفاده می شود.
ایا مصرف جو ضرری هم دارد ؟
باوجودی که جو یک غله ی مفید و پرخاصیت است اما در بعضی موارد نیاز به محدودیت و بررسی برای مصرف وجود دارد.
جو دارای مقداری گلوتن می باشد که البته در مقایسه با گندم میزان آن کمتر است . ولی در افراد مبتلا به سیلیاک حتما باید تحت نظر پزشک مصرف شود.
همچنین در جو علاوه بر فیبر محلول بتا گلوکان که راجع به آن صحبت شد، فیبر کوتاه زنجیر فروکتان نیز وجود دارد که یا تخمیر منجر به ایجاد نفخ و گاز در دستگاه گوارش می شود. مصرف جو به علت وجود این فیبر و اثرش بر دستگاه گوارش در افراد مبتلا به سندرم رودهی تحریک پذیر ( I B D ) توصیه نمی شود.
