قرص های مولتی ویتامین برای رشد کودکان و نوجوانان

قرص های مولتی ویتامین و املاح معدنی :

بسیاری از پدران و مادران فکر می کنند که ، بهترین راه تامین ویتامین ها و املاح مورد نیاز فرزند شان استفاده از قرص های مولتی ویتامین و املاح معدنی است . تولیدکنندگان این قرص ها در آگهی های تجارتی ادعا می کنند که مردم نمی توانند همراه با غذای روزانه خود ،  این مواد با ارزش را دریافت کنند و برای رفع نیازهای غذایی به مصرف این قرص ها نیاز دارند . این تبلیغات به اضافه ی عرضه ی  این قرص ها با قیمت به نسبت ارزان در داروخانه ها و فروشگاه های بزرگ بیشتر مردم را وادار به خرید و مصرف آنها می کند . برخی نیز با این تصور  خوردن مولتی ویتامین ها و املاح از بروز بیماری ها پیشگیری می کنند و سلامت آنها را تضمین می نماید . بدون مشورت با پزشک به آنها رو می آورند و حتی در مصرف آنها زیاده روی می کنند . بررسی های جدید نشان داده است که مصرف بی رویه این مکمل های غذایی به ویژه برای کودکان و نوجوانان می تواند خطرناک باشد.

آمار نشان می دهد که ۳۹ درصد از کودکان ۲ ساله به طور مرتب از قرص های مولتی ویتامین استفاده می‌کنند . پسران و دختران تا سن سیزده سالگی به طور مساوی این قرص ها را می خورند ، ولی بعد از این سن پسران مصرف خود را کاهش می دهند و تعدادشان به ۱۰ درصد می رسد . در حالی که تعداد مصرف کنندگان دختر افزایش می یابد .

اداره استاندارد های غذایی و دارویی مقرراتی در مورد مصرف این قرص ها برای کودکان ۱ تا ۴ ساله تدوین کرده است . این اقدام برای کنترل مصرف و جلوگیری از زیاده روی در مصرف این مکمل ها مفید است زیرا مصرف دزهای بالا در بعضی موارد خطر دارد . البته برای نوجوانان و افراد بالغ چنین مقرراتی وجود ندارد .

استاندارد هایی نیز برای برچسب مواد خوراکی و اطلاعاتی که روی بسته این قرص ها چاپ می شود ،  وضع کرده اند تا از سوء استفاده تولید کنندگان و فروشندگان آنها جلوگیری نماید . با استفاده از این اطلاعات ، به ارزش غذایی و کیفیت کنسروها و تمام مواد غذایی بسته بندی شده و قرص های مکمل می توان پی برد.

این مقررات برای چهار گروه سنی نوزاد تا نوپا یک تا چهار سال ،  تا بالغ و خانم های باردار و شیرده وجود دارد . در هر گروه میزان مصرف را مطابق نیاز فعال ترین عضو آن گروه محاسبه می کنند . مثلاً در گروه سنی ۴ سال تا بلوغ نیازهای یک پسر نوجوان ملاک محاسبه قرار می گیرد . مقادیر موردنیاز دو گروه سنی کودکان در جداول نیاز دریافت روزانه ی ویتامین ها امده است . قرص های ویتامین و املاح معمولاً بین ۵۰ تا ۱۵۰ درصد از جیره ی پیشنهادی روزانه را تأمین می کنند. اگر این قرص ها دارای ۵۰ درصد از جیره پیشنهادی باشند،  خطر سوء تغذیه را از بین می برند. قرص های ۱۵۰ درصد جیره دارای بیشترین مقدار ویتامین ها و املاح هستند . ولی مصرف آنها در بیشتر موارد خطری ندارد اگر هدف از خوردن این قرص ها درمان بیماری ،  یا رفع عوارض کمبود ویژه ای باشد ، فقط باید با اجازه ی پزشک آنها را مصرف کرد.

مقدار ویتامین و املاح موجود در قرص ها هرگز نباید از دو تا ده برابر جیره ی پیشنهادی تجاوز کند. جیره ی پیشنهادی بستگی به نوع ویتامین و ماده معدنی دارد.‌ اگر فرزندتان به این قرص ها نیاز دارد و از آنها مصرف می کند باید از عوارض جانبی ای که نشانه ی زیاده روی در مصرف آنهاست آگاه باشید .

این عوارض به ویژه برای دزهای بالای ویتامین های محلول در چربی ، یعنی ویتامین هایA , D , Eو K وجود دارد . مازاد این ویتامین ها  برخلاف ویتامین های محلول در آب ، از بدن دفع نشده و انباشته می شوند . زیاده روی در مصرف ویتامین ، حتی به میزان ۵ تا ۲۵ درصد برای مدت طولانی عوارض سوء خود را نشان می دهد . نشانه های مسمومیت برای این ویتامین در کودکان عبارتند : از خشکی پوست ، درد استخوان ، سردرد ، صدمات کبدی و کندی یا توقف رشد . مصرف زیاد آهن نیز خطراتی در پی دارد . جمع شدن آهن در قلب ،  کبد و لوزالمعده ، صدماتی به این اندام ها وارد می کند که گاهی به مرگ کودک می انجامد . خطر مصرف زیاد املاح و ویتامین ها کمتر از عوارض و خطرات کمبود آنها نیست 

از آنجا که خوردن بی رویه ویتامین ها و املاح ، خطراتی به دنبال دارد والدین نباید بدون مشورت و اجازه ی  پزشک به مصرف آنها اقدام نمایند . هرگز نباید تصور کرد که این قرص ها می توانند جای تغذیه سالم را بگیرند و با این خیال ، نباید اهمیت تغذیه سالم و متعادل را فراموش کرد . البته وقتی که عوارض کمبود یک ویتامین یا ماده معدنی را در کودک خود مشاهده می کنید ، می توانید برای رفع این کمبود از این قرص ها استفاده نمایید . معمولاً شرایطی که در آن کودکان و نوجوانان به این قرصها نیاز  پیدا می کنند عبارتند از :

• در موردی که خانواده به جهت فقر مالی نتواند از تغذیه کافی و سالمی استفاده کند ،  نداشتن اشتها ، هنگام بیماری یا رژیم های غذایی نامتعادل

• در دورۀ بارداری و شیر دادن به نوزاد

• در رژیم های گیاهی مطلق که از خوردن لبنیات و تخم مرغ پرهیز ی شود و این پرهیز ، بدن را از ویتامین های B12 و D محروم می سازد . همواره به یاد داشته باشید که بهترین تغذیه ،  تغذيه متعادل و متنوع است . خوردن مواد غذایی از تمام گروه های ششگانه اصلی بدن را از مصرف قرص های مکمل بی نیاز می‌کند . در هر حال اگر نشانه هایی از عوارض کمبود را در فرزند خود دیدید و خواستید از این قرص ها استفاده کنید ، باید با پزشک اطفال مشورت نمایید . باید توجه کنید که در مصرفی از ۱/۵ برابر جیره پیشنهادی تجاوز نکند.

ویتامینهای محلول در آب ویتامین های B

 ویتامین C :

کودکان به طور مرتب به ویتامین های محلول در آب یعنی ویتامین های B کمپلکس و ویتامین C نیاز دارند . این ویتامین ها برای تنظیم اعمال حیاتی هستند بدن انسان قادر به ساختن  این ویتامین ها نیست . ویتامین های محلول در اب ،  بر خلاف ویتامین های محلول در  چربی ، در بافت های بدن ذخیره نمی شوند و زیادی آنها از راه ادرار دفع می‌شود . از این رو بدن انسان باید روزانه و مرتب آنها را همراه رژیم غذایی دریافت کند . مقداری از ویتامین های B به علت حل شدن در آب هنگام پختن مواد غذایی به درون آب نشت می کنند و یا در اثر حرارت زیاد از بین می روند . تابش نور نیز عامل دیگری در تجزیه این ویتامین هاست.

ویتامین های B :

ویتامین های B کمپلکس شامل ویتامین (B1 ) ، ریبوفلاوین ( B2 ) ، نیاسین ( B3 ) ، پیریدوکسین ( B6 ) و کوبالامین ( B12 ) ست . نقش های مهم این ویتامین ها عبارتند از:

● تیامین برای سوخت و ساز کربوهیدرات ها و چربی ها لازم است و در ساختن لیپیدها و غلاف پوششی اعصاب ( میلین ) به کار می رود .

●  ریبوفلاوین ، در سوخت و ساز پروتئین ها، چربی ها و كربوهيدرات ها دخالت دارد .

● نیاسین ، به آزاد شدن انرژی در طول سوخت و ساز پروتئین ها و كربوهيدرات ها کمک می نماید .

● پیریدوکسین ، بیشتر در سوخت و ساز پروتئین ها و ساختن هموگلوبین به کار می رود .

●كوبالامين ، در سوخت و ساز کربوهیدرات ها ، پروتئین ها و چربی ها دخالت دارد و در ساختن گلبول های قرمز خون و اسیدهای نوکلئیک یعنی DNA و RNA نقش دارد .

در کشورهایی که آرد و فرآورده های غلات را با افزودن تیامین ، ریبوفلاوین و نیاسین غنی می کنند ، عوارض کمبود ویتامین B در کودکان کمتر دیده می‌شود . در کشور آمریکا با غنی سازی آرد و فرآورده های غلات ، حدود ۴۰ درصد تیامین ، ۲۰ درصد نیاسین و ۱۵ درصد ریبوفلاوین مورد نیاز مردم از راه مصرف این محصولات تأمین می شود . مصرف محصولات غنی شده که تولید و عرضه ی آنها از دهه ۱۹۴۰ آغاز شد ‌ بیماری های کمبود تیامین ( بری بری )و کمبود نیاسین ( پلاگر ) را از بین برده است . این دو بیماری تا مدت ها از بیماری های رایج در شهرهای جنوبی کشور آمریکا به حساب می آمدند . عوارض کمبود ویتامین B12 با وجود مصرف آرد و غلات غنی شده هنوز هم در بعضی شهرها دیده می شود؛ زیرا افزودن این ویتامین هنوز در برنامه غنی سازی قرار نگرفته است . تنها راه دریافت این ویتامین مصرف فرآورده های دامی است . محصولات گیاهی فاقد این ویتامین هستند ، از این رو کودکانی که گوشت و فرآورده های دامی مصرف نمیکنند باید از قرص یا قطره ویتامین B12 استفاده کنند.

ویتامین C :

نام دیگر این ویتامین اسید اسکوربیک است . در بدن ساخته نمی شود و در آب محلول است در ساختن کولاژن یا بافت پیوندی که باعث استحکام بافت می‌شود ، به کار می رود و قابلیت جذب آهن را در روده بالا می برد . بسیاری از پستانداران خلاف انسان آن را می سازند . ویتامین C به علت حل شدن در آب در بدن ذخیره نمی شود و کودکان باید مرتب این ویتامین را از محصولاتی مانند مرکبات دریافت کنند . بهترین منابع ویتامین C در جدولی در ادامه نشان داده شده اند براساس بعضی از گزارش های منتشر شده کودکان معمولا ويتامين C را دریافت نمی کنند و کودکانی که به اندازه کافی سبزی و میوه نمی خورند ،  ویتامین C کافی به بدن شان نمی رسد . کمبود ویتامین C نارسایی هایی به وجود می آورد . مهمترین عارضه کمبود این ویتامین بیماری اسکوروی یا اسکوربوت است . نخستین نشانه های این بیماری سخت شدن فولیکول ها یا جوانه های مو در ناحیه ران ساق پا بازو و پشت است . در مراحل بعد لثه ها قرمز ، متورم و حساس می شوند و خونریزی می کنند . برای دریافت ویتامین C کافی ، کودکان و نوجوانان باید به جای خوردن قرص های ویتامین C از یک رژیم متعادل و سالم استفاده کنند . اگر مشکل کمبود ویتامین C با رژیم غذایی متعادل برطرف نشود ، باید با تجویز پزشک از قرص های ویتامین استفاده نمود . کودکان هرگز نباید بدون اجازه پزشک قرص های ویتامین و املاح مصرف نمایند . بیشتر مردم عقیده دارند که دزهای بالای ویتامین C از سرماخوردگی جلوگیری می‌کند . خلاف این عقیده مصرف زیاد ویتامین C ، تأثیری در پیشگیری از سرماخوردگی ندارد . به علاوه ، در چند مورد آثار نامطلوبی نیز به بار می آورد . اگر این ویتامین مرتب ،  به مقدار زیاد و برای مدت طولانی مصرف شود ، بدن به مقدار زیاد آن عادت می کند و مقاومت خود را در برابر مقادیر کم از دست می دهد .سایر عوارض نامطلوب ناشی از مصرف دزهای بالا عبارتند از : سنگ کلیه ، کاهش جذب ویتامین B12 از روده و اسهال .

بهترین منابع غذایی ویتامین C :

● میوه ها : پرتقال و سایر مرکبات ، طالبی و گرمک ، توت فرنگی ، شاتوت ، انبه ، گُواوا

● سبزی ها : کلم برگ ، گل کلم ، کلم فندقی ، بروکلی ، سبزی های برگی ، فلفل سبز و قرمز ، سیب زمینی ، گوجه فرنگی

ویتامین های محلول در چربی : A , D , E و K 

ویتامین های محلول در چربی عبارتند از : ویتامین های E وA و K و D . خلاف ویتامین های محلول در آب ،  این ویتامین ها همراه چربی در بدن ذخیره میشوند . وجود این ذخیره کودکان را از مصرف روزانه آنها بی نیاز می سازد . زیاده روی در مصرف این ویتامین ها باعث جمع شدن آنها در بدن می شود و خطراتی به دنبال دارد . ویتامین های A و D اگر به مقدار زیاد مصر ،شوند ، خطرناک هستند . 

ویتامین A :

کودکان به علت نیازی که دارند باید چند بار در هفته از منابع غذایی این ویتامین استفاده کنند . ویتامین A در سلامت و شادابی پوست قدرت دید شبانه ، تشخیص رنگ ها ،  رشد و ترمیم بافت دخالت دارد . نشانه های کمبود آن عبارتند از : شب کوری و خشکی پوست . اغلب به منظور غنی سازی مقداری ویتامین A به شیر و مارگارین اضافه می کنند ؛ ولی بررسی ها نشان می دهد که هنوز هم بعضی از کودکان دچار کمبود این ویتامین مهم هستند .  بتاکاروتن رنگ ریزه زرد یا نارنجی رنگی است که در بعضی سبزی ها 

وجود دارد و در بدن به ویتامین A تبدیل می شود ، سبزی های برگی نیز منبع خوبی از این ویتامین هستند . کودکانی که هفته ای چند بار از سبزی هایی مانند هویج اسفناج و کاهو مصرف می کنند ، کمبودی از بابت ویتامین A ندارند .

مسمومیت در اثر مصرف ویتامین A که به آن هیپرویتامینوز A می گویند ،هنگامی که این ویتامین از مواد غذایی دریافت شود ، پیش نمی آید عوارض مسمومیت هنگامی دیده می شود که کودکان ، همیشه حتی در مدت کوتاهی مثلاً یک ماه روزانه حدود ۲۰۰۰۰ واحد بین المللی از این ویتامین مصرف نمایند . مقدار ویتامین مصرفی توصیه شده برای کودکان بستگی به جنس و سن آنها دارد و بین ۱۶۰۰ تا ۳۴۰۰ واحد بین المللی است . اگر در مصرف این ویتامین زیاده روی شود و در مصرفی از ده برابر در توصیه شده تجاوز کند ، مشکلاتی به بار خواهد آمد از آنجا که ۹۵ درصد ویتامین A در کبد ذخیره می شود . زیاده روی در مصرف آن به کبد خسارت می زند . سایر عوارض هیپرویتامینوز A شامل سردرد ، تهوع ، رشد غیر عادی استخوان ها ، درد مفاصل ، تیره شدن دید چشم ، آسیب پذیری و جمع شدن آب در مغز

است.

زیاده روی در مصرف بتا کاروتن پوست بدن را زرد رنگ می کند . بدن انسان ، بتاکاروتن را بیش از آنچه لازم دارد به ویتامین A تبدیل نمی کند . از این رو مصرف زیادی بتاکاروتن مشکلی به وجود نمی آورد . زرد شدن پوست بدن در اثر خوردن بتا کاروتن زیاد ، به کاروتنمی معروف است و معمولاً با کاهش مصرف بتاکاروتن به تدریج پس از چند روز از بین می رود.

ویتامین D :

این ویتامین به جذب کلسیم و فسفر در روده کمک می کند و باعث تثبیت مقدار بیشتری کلسیم در استخوان می شود . کمبود ویتامین D در کودکان نرمی استخوان به وجود می آورد . این بیماری راشیتیسم نام دارد و علت آن شکل گیری غیر عادی استخوان هاست . بر خلاف سایر ویتامین ها که باید همراه غذا وارد بدن شوند ،  ویتامین D در اثر تابش نور فرابنفش آفتاب به پوست به وجود می آید . مقدار ویتامینی که از این راه در بدن ساخته می شود ، بستگی به عواملی مانند زمان تماس پوست با آفتاب ، شدت آفتاب و رنگ پوست دارد . رنگ تیره و سیاه پوست نور جذب شده در پوسـت را تا ۹۵ درصد کاهش می دهد و از رسیدن آن به لایه های زیرین پوست که در ساختن ویتامین D دخالت دارند ،  جلوگیری می کند . آلودگی و تیرگی هوای شهرهای صنعتی و پر رفت و آمد نیز مانع تابش نور افتاب به پوست بدن می شود . مقدار ویتامین D مصرفی برای کودکان ۱۰ میکروگرم در روز توصیه شده است که معادل ۴۰۰ واحد بین المللی از این ویتامین است . امروزه موارد بیماری راشیتیسم در کشورهایی که مردم به قدر کافی در رژیم غذایی شان دریافت می کنند ، نادر است . معمولاً برای غنی سازی تأمین ویتامین D مورد نیاز کودکان ، ۴۰۰ واحد بین المللی ویتامین به یک لیتر شیر اضافه می کنند . شیر منبع سرشاری از ویتامین D است و کلسیم و فسفر نیز دارد . کودکان و نوجوانانی که به اندازه کافی شـیـر و فرآورده های شیری مصرف می کنند ، چهار سهم از شیر یا معادل آن در روز ، از بابت ویتامین D کمبودی ندارند . مصرف زیاد ویتامین D همانند ویتامین A ، باعث مسمومیت می شود . اگر مصرف این ویتامین به طور پیوسته در مقدار ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ واحد بین المللی در روز برای چندین ماه ادامه یابد کلسیم در بافت کلیه رسوب می کند و به کبد نیز آسیب وارد می سازد . نشانه های مسمومیت این ویتامین  شامل : تهوع ، اسهال ، ضعف ، کاهش اشتها کاهش وزن و بالا رفتنفشار خون است.

ويتامين E :

نام دیگر آن آلفا توکوفرول است . در بدن از اکسایش و -تجزیه اسیدهای چرب ضروری دارای چند پیوند دوگانه جلوگیری می کند .  از این رو هرچه مصرف روغن های نباتی مایع زیادتر شود ، نیاز بدن به ویتامین E بالاتر خواهد بود . جیره پیشنهادی یا مقدار مصرفی این ویتامین بین ۷ تا ۱۰ میکروگرم در روز است . بهترین آن ، روغن های نباتی است که مقدار زیادی اسیدهای چرب غیر اشباع با چند پیوند دوگانه دارند سایر منابع آن عبارتند از : شیر ، تخم مرغ ، گوشت ، ماهی ، غلات ، جوانه گندم ،  سبزی ها و آجیل ها . ویتامین E از ویتامین های محلول در چربی است ،  ولی مصرف زیاد آن خلاف ویتامین های A و D زیانی ندارد . البته دزهای خیلی بالای آن کار و نقش ویتامین E را مختل می سازد . عوارض احتمالی دیگر درهیپر ویتامینوز E عبارتند از : خستگی ،  ضعف و افزایش فشار خون.

ویتامین K :

این ویتامین برای انعقاد خون لازم است . باکتری هایی که در روده انسان زندگی می کنند ، حدود نصف ویتامین موردنیاز انسان را تولید می کنند . سایر منابع این ویتامین عبارتند از : اسفناج ،  برگ چغندر ، کلم ،  گل کلم ، سویا در فرآورده های دامی مانند : پنیر ، زرده تخم مرغ و جگر نیز مقداری از این ویتامین وجود دارد . مقدار ویتامین مصرفی که برای اولین بار در سال ۱۹۸۹ پیشنهاد شده حدود یک میکروگرم برای هر کیلوگرم وزن بدن است . از آنجا که روده نوزاد در روزهای اول پس از ولادت ، استریل و فاقد باکتری های روده است ، پزشک معمولاً برای جبران این کمبود مقداری ویتامین K تجویزمی کند.