مجله خوراکی ها تغذیه و رژیم درمانی املاح و مواد معدنی
اشنایی با عناصر معدنی در بدن

اشنایی با عناصر معدنی در بدن

سمانه سادات متینی سمانه سادات متینی در 02 اردیبهشت 1402 magfood.ir/3N
فهرست مطالب

 

عناصر معدنی را ترکیبات غیرآلی بدن می نامند در کتب دینی ادیان ،مختلف مانند قرآن، تورات انجیل ... افرینش انسان را از خاک می دانند و دانشمندان پس از خاک ترکیب بدن انسان را مشابه آب دریا و همانند ابزیان تشبیه می کنند ، لذا چون برای ساختن گل از خاک اب لازم است این چنین می توان بیان کرد که ترکیب بدن از عناصر موجود در خاک و آب شکل گرفته است ( آب ۶۵ ٪ وزن بدن ،  مواد آلی ۳۰٪ و مواد غیر الی ۵ ٪ )

 

در نامگذاری تاکید بر مواد غیرالی بدین جهت است که مواد معدنی بیشتر اذهان را متوجه به عناصر د معدنی نظیر سنگهای معدنی و غیره می.کند به هر صورت به دلیل اشتها و مواد یا ترکیبات معدنی (Mineral) در بیشتر کتب تغذیه و گاهی املاح (Salt) یا ترکیبات معدنی (Mineral Compound) دیده مواد ،گیاهی میوه جات بیشتر از اغذیه حیوانی عناصر معدنی را به بدن می رسانند مواد معدنی غیرالی مانند سایر مواد مغذی بر ، زندگی سلامت و بهبود بیماریها مؤثر هستند . مواد معدنی غیرآلی مانند سایر موادی هستند که در بدن انسان و غذاهایی که مصرف می شوند به صورت ترکیبات ارگانیک و غیر ارگانیک وجود دارند تقریباً ۷۰ نوع ماده معدنی اساس تغذیه انسان را تشکیل میدهند تمام نسج ها و مایعات داخلی تشکیل دهنده موجودات ، زنده دارای مقدار مختلفی از مواد معدنی غیرالی می باشند این مواد سازنده استخوانها دندانها نسجهای نرم ،عضلات خون و سلولهای عصبی هستند و عوامل مهمی در حفظ مراحل مختلف فعالیت های ، مغزی تقویت ، استخوان توانایی قلب و مغز و همچنین تمام عضلات و سلسله اعصاب به شمار می آیند عناصر معدنی نیز همانند ویتامین ها نقش کوآنزیم ها را ایفا می کنند . چون تمام فعالیت های آنزیمی به عناصر معدنی وابسته ،است ،بنابراین وجود این مواد برای استفاده صحیح از ویتامین ها و مواد مغذی دیگر ضروری می باشد .

 بدن انسان، همانند کل ،طبیعت باید تعادل میزان شیمیایی طبیعی خود را حفظ کند. این تعادل بـه مقدار عناصر معدنی مختلف در بدن و به ویژه به نسبت میان یک عنصر معدنی خاص به عنصر دیگر بستگی دارد میزان هر عنصر و یا از حالت بالانس خارج شدن عنصر در بدن بر روی هر یک از مواد دیگر تأثیر خواهد گذاشت یعنی اگر یکی از آنها نا متعادل و یا کم و زیاد ،شود برروی میزان تمام عناصر معدنی تأثیر خواهد گذاشت و در صورت عدم پیگیری و تداوم این ،مسئله این امر باعث شروع واکنش  زنجیره ای می شود ، 

 و این عدم توازن منجر به بیماری می گردد به عنوان مثال : مقدار بیش از حد «روی» می تواند مانع از جذب مس  (Copper) گردد ، یا دریافت کلسیم (Calcium) اضافی بر جذب مگنیزیوم

(Magnesium) اثر می گذارد در نتیجه عناصر معدنی تکمیلی باید همیشه به مقدار متناسبی مصرف شوند. در غیر این صورت نه تنها ثمربخش نیستند بلکه زیان آور نیز خواهند .بود استفاده از مکمل های فیبر نیز روی جذب عناصر معدنی تأثیر می گذارد . فیبرها میزان جذب عناصر معدنی بدن را کاهش می دهند . بنابراین مکمل های فیبر و عناصر معدنی را باید در ساعات مختلف روز مصرف کرد مواد معدنی به صورت کاتالیست ها اثر گذارنده) بر عمل (شیمیایی روی تعداد زیادی از تر عکس العمل های بیولوژیکی در بدن عمل می کنند مانند حرکت عضلات انتقال فرامین از طریق سلسله ، اعصاب ، هضم غذا استفاده از مواد غذایی موجود در ، غذا تولید هورمون ها مواد معدنی به حفظ تعادل آب بدن که برای اعمال فیزیکی و مغزی لازم است کمک شایان می کنند . از طرفی مایعات خون و نسج ها را از اسیدی یا قلیایی شدن زیاد حفظ می کنند و به مواد غذایی دیگر اجازه عبور از مجاری خون را می دهند . همچنین در کشیدن مواد شیمیایی به داخل سلول ها و خارج شدن از آنها کمک می کنند و در ساختن ضد پادتنها (Antibodies) مؤثرند.

مواد معدنی نقشهای متعددی در بدن دارند مانند :

۱ . به عنوان ضد اکسیدان عمل می کنند. مثل سلنیوم و منگنز

۲ . به عنوان تشکیل دهندۀ ساختاری اهمیت دارند مثل کلسیم، منیزیوم و فسفات که باعث استحکام استخوان ها و دندان ها می شوند .

۳ . باعث حفظ عمل طبیعی یاخته ها میشوند مثل سدیم، پتاسیم و کلسیم

۴ . به عنوان عامل کمکی برای آنزیمهای مهم عمل میکنند مثل مس ،آهن، منیزیوم، منگنز ، مولیبدن

، سلنیوم و روی

۵ . در انتقال اکسیژن نقش .دارند مثل .اهن

۶ . برای عمل هورمونها لازم هستند مثل کرومیوم و ید

لازم به ذکر است که فشارهای فیزیکی و روانی موجب نارسایی مواد معدنی در بدن می گردند . و این کمبود و نارسایی تولبد بیماری را در پی خواهد  داشت .

اسامی مواد معدنی :

مواد معدنی فعال در بدن عبارتند از:

 اهن Iron

 برم Boron

پتاسیم Potassium

وانادیم Vanadium

روی Zink

ژرمالیوم Germanium

سدیم Sodium

سلنیوم selenium

فسفر Phosphorous

فلور Fluorine

کرومیوم ( کروم ) chromium

 کلر Chlorine

کلسیم Calcium

کبالت Cobalt

گوگرد Sulfur

مس Copper

منیزیم Magnesium

مولیبدن Molybdenum

ید Iodin

مواد معدنی ناچیز ( Trace Minertals برای سلامت بدن لازم هستند مانند بورون (Boron)

سيليكون (Silicon) ، آرسنیک (Arsenic) و ... .

و... .

نیاز بدن به ویتامین ها و مواد معدنی :

ویتامین ها به تنهایی کافی ، نیستند با تمام اهمیت زیادی که ویتامین ها ، دارند بدون مواد معدنی اثر بخشی آنها ناچیز است با وجود این که بدن می تواند بعضی از ویتامین ها را خود تولید نماید ولی قادر به ساخت مواد معدنی نمی باشد .

تقسیم بندی عناصر معدنی از نظر میزان در بدن :

١- ماکرو ( پُرنیاز ) عناصر معدنی عمده و پر مصرف شامل ، کلسیم ، منیزیوم ، سدیم ، پتاسیم ، فسفر و گوگرد .

 

۲ .  میکرو ( کم نیاز ) عناصری که به مقدار کم در بدن وجود دارند . هرچند به مقدار کمی به عناصر معدنی میکرو احتیاج می باشد ولی در عین حال وجود آنها برای حفظ سلامتی انسان ضروری می باشد . عناصر میکرو عبارتند از ، بور ، کروم ، مس ، ژرمانیوم ، ید ، آهن ، منگنز ، مولیبدنوم ، سلنیوم سیلیسیم ، وانادیوم و روی و ... .

 تعدادی از عناصر ضروری نیز وجود دارند که در گروه ۱ و ۲ جای نمی گیرند و به عنوان عنصر کمیاب یا ماده معدنی کمیاب طبقه بندی می شوند .

 

ضرورت مصرف مواد معدنی غیر آلی برای بدن :

ضرورت مصرف مواد معدنی غیرآلی برای بدن با آزمایشهای زیر به اثبات رسیده است .

۱ .  هرگاه به غذای کاملاً عاری از مواد معدنی که موجب وقفه در رشد است ،  این مواد اضافه شود موجب رشد و عاده ی سلامت جاندار خواهد شد .

۲ . حذف هر کدام از این عناصر در غذا ایجاد علائم کمبود و اشفتگی در متابولیسم می کند . 

۳ . کاهش مصرف این مواد در رژیم غذایی با کاهش میزان آنها در خون و بافتهای بدن همراه است. یعنی مقدار این مواد از حد طبیعی کمتر شده یا به زبان ساده تر بدن ذخایر مواد معدنی خاص خود را از دست داده است .

۴ .  عدم وجود این عناصر در بدن موجب اختلال در نقش متابولیکی آنزیم ها می شود . مثلاً آنزیم های انعقادی بدون کلسیم عمل نمی کنند و یا در غیاب ، منیزیوم سنتز اسیدهای توکلئیک متوقف می گردد .

انتخاب غذا برای مواد معدنی :

موارد زیر در انتخاب منابع غذایی جهت دریافت مواد معدنی باید مورد توجه قرار گیرند.

۱ . غلظت مواد معدنی در غذای انتخابی به اندازه کافی باشد.

۲ . از این غذای انتخاب شده چه مقدار خورده می شود (‌ در جیره یا الگوی غذایی چه میزان قرار دارد) ؟ شاید در یک غذای خاص مواد معدنی ضروری به اندازه ی  کافی باشد ولی در یک جامعه و یا خانواده به علل مختلفی مانند عادات غذایی مذهب تبلیغ ، غلط عدم رغبت به خوردن و غیره این غذا خورده نشود از طرف دیگر می تواند عنصر مورد نظر در غذایی باشد که نباید بیش از اندازه معین به مصرف برسد زیرا مصرف بیش از حد آن موجب عوارضی خواهد شد که سلامتی را به مخاطره می اندازد .

۳ . توجه به روش تهیهٔ ماده غذایی آماده سازی و روش پخت انتقال و ذخیره سازی انبار کردن باید توجه داشت که بیشتر املاح در موقع پخت غذا در آب پخت و پز وارد می شوند و در صورتی که آب آن خورده نشود مقدار زیادی از املاح هدر رفته است . در ارد کردن گندم هرچه ارد سفیدتر باشد میزان املاح پروتئین و ویتامین آن کمتر خواهد شد و در نتیجه آرد کاملاً سفید بدون املاح و تقریباً از نشاسته تشکیل شده است. سعی کنید تغییراتی در میزان عناصر مصرفی و منابع غذایی صورت نپذیرد.

۴ . اثری که عوامل دیگر موجود در غذا بر روی جذب آن دارد مانند اکسالات موجود در اسفناج که جذب آهن را کاهش میدهد .

۵ . دخالت غذاهای دیگر با مواد یا ماده غذایی انتخابی در عدم جذب عنصر مورد نظر غذاهای دارای فیبر زیاد و یا دارای عناصری که جذب را مختل می سازند ،موجب عدم جذب می گردند . تیوسیانات موجود در بعضی مواد غذایی مانند ، کلم ، کاهو و ... .

یا با کاتابولیسم بعضی مواد موجب عدم جذب درونى يد می شود و یا از کاتابولیسم ویتامین C مقداری اکسالات حاصل می شود که کلسیم را درون حفرات بدن رسوب داده علاوه بر اختلال در ، جذب ، ایجاد سنگ می کند .

٦ . زمان مصرف غذا با زمان نیاز به این عنصر مطابقت داشته باشد . در شرایط فیزیولوژی خاص نیاز به یک عنصر بیش از زمان های دیگر است ، لذا باید آن را در این زمان برای بدن فراهم ساخت در مواقع رشد ، بارداری ، شیردهی نیاز به کلسیم فسفر و عناصر دیگر زیاد می شود .

عواملی که موجب کمبود عناصر  معدنی غیر آبی در بدن می شوند :

با رعایت تمامی ، شرایط گاهی برخی عوامل موجب کمبود یک عنصر یا عناصر معدنی در بدن و ایجاد بیماری حاصل از این کمبود می شوند .

۱ .  فقر غذایی یا فقدان عناصر معدنی در غذای مورد مصرف

۲ . انرژی و پروتئین جذب اکثر عناصر معدنی نیاز به حامل پروتئین دارد و جذب به صورت فعال همراه با مصرف انرژی انجام می شود و در نتیجه در فقر انرژی و پروتئین علام جلاب عناصر معدنی در بدن مشاهده می شود . مانند : جذب کلسیم که با پروتئین همراه می باشد و در فقر ویتامین D ترکیب پروتئین به عنوان حامل متوقف می شود و جذب با اختلال روبه رو خواهد شد .

۳ . ویتامین ها و هورمون ها : عمل ویتامین D در جذب ، کلسیم ، فسفر و تا حدودی ،منیزیوم به صورت - ویتامین و هورمون کاملاً شناسایی شده است . برای جذب و دفع و تنظیم متابولیکی عناصر معدنی هورمون ها نقش بالایی ،دارند مانند هورمون های تیروئید رشد آدرنال و ... جذب کلسیم تابع هورمون از عناصر رشد می باشد ، تغییرات غلظت ویتامین ها و هورمون ها به هر علتی باشد موجب تغییرات معدنی می شود .

۴ .  تداخل عناصر دیگر یا مواد مزاحم : جذب عناصری مانند : آهن ، روی ، منیزیوم ، منگنز و مس به نوع  املاح اهمیت دارد اصولاً آهن گوشت بهتر از انواع دیگر جذب می شوند و یا فیتات موجود در گندم کاملاً تخمیر نشده قابلیت استفاده آهن در بدن را کم می کنند . 

۵ - شرایط فیزیولوژیکی در شرایط فیزیولوژی ، خاص نیاز افزایش می یابد مانند دوران پریود ، بارداری و شیردهی ...

٦ - شرایط و حالات پاتولوژیک حالات بیماری و اختلال در آنزیم و هورمون موجب تغییراتی در جذب و دفع و متابولیسم عناصر معدنی می گردد . برخی از این حالات یا افزایش مصرف عناصر معدنی قابل درمان است و در بیشتر حالات باید علت اصلی برطرف گردد مانند اسهال و استفراغ 

زیاد در اثر بیماری های عفونی و انگلی و یا عرق کردن زیاد موجب کمبود کلسیم و سدیم و بعضی عناصر دیگر می گردد مصرف بعضی داروها جذب کلسیم و منیزیوم را کاهش می دهد عدم تحرک 

موجب کاهش کلسیم استخوان ها پوکی استخوان ها و گاهی سنگ های ادراری می گردد .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

برچسب ها: املاح
0 نفر این پست را پسندیده اند. این مطلب را به اشتراک بگذارید:
به اشتراک بگذارید در :
مطالب مرتبط

مشاهده موارد بیشتر
نظر خود را بنویسید

برای ارسال دیدگاه ابتدا باید وارد شوید.