احساس سفتی و پری شکم و احساس حرکت گاز در شکم ، حس بسیار ناراحت کننده ای است که گاهی افراد با ان مواجه می شوند . این احساس پری همان ، نفخ شکم است . گاهی بعضی افراد برای نفخ شکم مستعد هستند و این مساله در ماه رمضان برای این افراد ازار دهنده است . نفخ کردن بهایی است که ما باید با ازای رعایت نکردن اصول صحیح تغذیه بپردازیم . کسانی که پس از خوردن غذا نفخ می کنند به راحتی می توانند با تغییر دادن رژیم غذایی ، نحوه ی غذاخوردن و دور کردن استرس ها و ناراحتی های روزانه در هنگام غذا خوردن بر این مشکل فائق آیند . از دیدگاه طب سمتی نفخ شکم چند علت دارد :
۱. عارض شدن سوء مزاج سرد بر دستگاه گوارش به خصوص معده که این سردی حرارت غریزی ان را ضعیف می گرداند و هضم غذا را دچار مشکل می کند . به این ترتیب بخارات ناشی از هضم نامناسب غذا ، در مواجهه با سردی غلیظ شده و به باد تبدیل می شوند و باعث ایجاد نفخ می گردند .
۲ . نفخ می تواند به علت‌تجمع اخلاط نامناسب در دستگاه گوارش باشد مثلا خلط بلغم و یا سودا ک یا صفرا در معده تجمع یابد و باعث ایجاد نفخ گردد .
۳ . نوع غذایی که خورده می شود و مقدار آن در ایجاد نفخ دخیل است . اگر غذا بیش تر از مقدار معمول خورده شود ، حجم معده گنجایش ان را نخواهد داشت و خود به خود دچار ضعف می شود ، بنابراین از هضم غذا عاجز شده و نفخ پدید می اید .
نوع غذای خورده شده به چند طریق موجب ایجاد نفخ می شود :
الف ) غذای مصرفی رطوبت بالایی داشته باشد مثل کدو و خیار . چنین غذاهایی حتی اگر به مقدار معتدل خورده شوند ، هنگام تاثیر حرارت معده بر روی ان ها به علت رطوبت بالایی که دارند ، بخارات غلیظی ایجاد می کنند و به طوری که حرارت مذکور از تحلیل بردن این بخارات عاجز می شود و به این ترتیب نفخ بوجود می اید .
ب )غذا خود به خود نفاخ باشد مثل عدس و لوبیا .
ج ) غذا بد رنگ و بد بو باشد . از دیدگاه طب سنتی حس معده بسیار قوی است به طوری که از چیزهای خوش بو نفع برده و از مواد بد بو متنفر می گردد و بدیهی است ان چه که معده را به تنفر وادارد ، هضم خوبی نخواهد داشت و پیامد اجباری آن ایجاد نفخ و ناراحتی است .
- در ماه رمضان مهم ترین علل ایجاد نفخ شکم ، یکی خالی بودن معده به مدت طولانی است و پر شدن ان پس از چند ساعت غذا نخوردن و دیگری رعایت نکردن اصول صحیح تغذیه ای در فاصله ی بین افطار تا سحر .
حال این سوال مطرح است که چه کنیم تا در ماه رمضان از نفخ شکم در امان باشیم ؟
اصلاح عادات غذایی مهم ترین راهکار در خصوص رفع نفخ شکم در ماه رمضان است .
در زیر به بررسیرچند راهکار می پردازیم :
۱ . غذا باید به خوبیدجویده شود تا کاملا با بزاق اغشته شده و سپس فرو برده شود . ممکن است این سوال مطرح شود که بعضی از افراد غذا را به خوبی نمی جوند ولی هیچ گاه دچار نفخ و مشکلات گوارشی نیز نمی گردند و این چگونه امکان دارد ؟
باید دانست که ساختمان و خلقت دستگاه گوارش در همه ی افراد یکسان نیست . چنان چه بعضی ها معده ی قوی با جدار ضخیم و عضلات محکم‌نظیر سنگدان مرغ دلرند . دارندگان این نوع معده ، غذاهای سخت و به درستی نجویده را خود نرم کرده و با کمک غدد مترشحه ی فراوان ان را به تحلیل می برند . عده ای به عکس معده و روده هایی با جدار نازک و کم گوشت تری دارند . غدد مترشحه ی ان ها نیز کم تر از حد عادی است . تاب و تحمل این گونه معده ها کم است . این گونه اشخاص باید غذا را طیاد بجوند تا با آب دهان کاملا اغشته گردد ، به علاوه کم تر غذا بخورند تا معده از عهده ی وظایف خود براید . خوب نجویدن غذا و هضم ناقص ان باعث تنبلی روده و تخمیر غذا در دستگاه گوارش شده که تولید گازهلی بدبو می کند و این گازها جذب خون شده و حتی باعث بوی بد دهان نیز می گردد .۳ . مصرف غذا با ارامش و اهسته صورت گیرد چرا که تند غذا خوردن باعث بلع هوا به داخل دستگاه گوارش شده و موجبات نفخ را ف اهم می اورد .
۴ . در سر سفره و به هنگام صرف غذا باید مطالب نشاط اور و مفرح مطرح نموده و شوخی و خنده نمود . مرحوم دکتر احمدیه در کتاب راز درمان می نویسد : " خنده تحریک لازم در جهاز هاضمه نموده و حرکت و جنبش ان را زیاد می کند و در نتیجه تسهیل در تحلیل نموده و عمل جذب را اسان می نماید . خنده و شادی موجب تحریک بیش تر روده ها شده و دفع مواد زاید را تسهیل می کند . "
۵ . مصرف مایعات و چای و نوشابه به همراه غذا معده را تنبل می کند . انزیم های هضم کننده ی پروتئین در محیط بسیار رقیق می توانند عمل کنند ،پروتئین نیمه گوارش شده و نیمه جویده و به کمک نوشیدنی و چای بلعیده می شود و در شکم نفخ و گاز تولید می کند .
از مصرف چه نوع غذاهایی باید پرهیز نمود ؟
۱ .پرخوری در سحر مضر است . به خصوص استفاده از غذاهای پختتی و سنگین ، چرا که دستگاه هاضمه در سحر پذیرش غذاهای سنگین را ندارد و دیگر اینکه معمولا فرد روزه دار بعد از اعمال سحر به استراحت می مردازد و لذا پس از بیدار شدن متوجه سنگیتی دستگاه هاضمه ، احساس بوی بد در حلق و دهان ، ترش کردن معده و اروغ زدن ، سر درد ، احساس کسالت و دیکر مشکلات می شود . پس بهتر است با یک وعده غذای پختنی در افطار و یک وعده غذای حاضری ولی مقوی در سحر به بدن و تامین سلامتی اش کمک کنیم .
۲ . پرهیز از مصرف غذاهای چرب و سرخ کرده و غذاهای تند و بسیار ترش و شور و پر ادویه
۳ . پرهیز از مصرف چند غذا با هم
۴ . پرهیز از مصرف قهوه و کاکائو و چای مر رنگ در این ماه ، چرا که این مواد لایا ی داخلی معده را ملتهب می کنند و باعث ایجاد نفخ می شوند .
۵ . پرهیز از مصرف نوشیدنی های سرد و اب یخ در هنگام افطار ، در واقع اب یخ به جای اینکه باعث حیات شود منجر به مرگ فرد می شود .
۶ . پرهیز از فاصله انداختن بین وعده ی افطار و شام
۷ . پرهیز از مصرف انواع نوشیدنی های گاز دار ، دوغ ، ماست و سالد به همراه غذا
۸ . پرهیز از مصرف غذاهایی مانند ماکارونی ، فست فودها و شیرینی که در قنادی تهیه می شود .
۹ . پرهیز از مصرف چغندر ، شلغم ، سیر و پیاز خام ، حبوبات نفاخ مانند لوبیا و عدس ، سبزی جاتی مانند کلم و میوه هایی مانند هلو ، آلو ، خیار ، کدو ، پرتقال و نارنگی .
مصرف چه نوع غذاهایی در ماه رمضان برای افراد دچار نفخ شکم مفید است ؟
بهتر است در این ماه از غذاهای با هضم ساده و اسان استفاده شود . غذاهای کبابی و خورشتی ، سوپ های کم چرب ، نان و پنیر و اب میوه از جنله اب سیب در این ماه مفید است . البته مصرف اب میوه مایعات و میوه جات باید حداقل ۱/۵ - ۱ ساعت با زمان صرف غذا فاصله داشته باشد . بهتر است در این ماه مصرف میوه هایی از جمله انجیر ، مویز ، برگه ی زرد الو که ملین گیاهی و مر از فیبر گیاهی و نا محلولند و نان سبوس دار و قند طبیعی مثل عسل ، دستگاه گولرش را اصلاح و یبوست را بر طرف نمود . ترکیبات غذایی شانل سبزی پلو که سبزی ان شوید یا گشنیز باشد و کباب برگ و جوجه کباب مفید است .
مصرف مرباهایی مانند مربای به و بالنگ و کره و عسلردر هنگام افطار مفید است .
جهت تقویت معده قرار دادن سبزی جاتی مانند شوید ، جعفری ، ریحان ، نعناع و مرزه در رژیم غذایی مفید است .
در صورت مصرف ماست ، حتما مقداری اویشن و نمک به ان اضافه شود . شوید هضم کننده ی غذا و تسکین دهنده ی دل درد و مانع ضعف معده بوده و جلوی فساد غذا در بدن را می گیرد . اخلاط غلیظ را از معده خارج می کند و بادها را پراکنده نموده و از قسمت های مختلف بدن به تحلیل می برد .
اگر گوشت با شوید پخته شود بوی ان خوش می شود و به سرعت پخته می شود و هضم ان اسان می گردد . جعفری ، خلط های لزج را ماک سازی کرده و محلل نفخ است . گشتیز ، تقویت کننده ی دهانه ی معده و مانع صعود بخارات از معده به سمت مغز است .
به ، مقوی معده و دفع کننده ی بوی بد دهان و مانع صعود بخارات از معده به سمت‌مغز است .
بالنگ ، مانع ریختن صفرا به معده و روده هاست و معده و کبد را تقویت می کنددو مخصوصا مربای ان به هضم غذا کمک نموده و باد ها را تحلیل می برد .
ریحان از ضعف معده جلوگیری می کند و باد های غلیظ را تحلیل می برد . نعناع ، معده و فوت هاضمه را تقویت نموده و باد ها را تحلیل می برد .
اویشن ، باعث لطافت غذاهای غلیظ است و بادها را تحلیل می برد و معده را از رطوبت ها و هلط های زائد پاک سازی می کند و مانع صعود بخارات به سمت مغز می شود از فساد غذا در داخل بدن جلوگیری کرده و دل درد را تسکین می دهد .
ترکیبات موثر در برطرف کردن نفخ :
۱ . استفاده از زنجبیل ، تخم کرفس ، اویشن ، رازیانه و انیسون و زیره در غذا ها به عنوان ادویه در برطرف نمودن نفخ شکم مفید است .
۲ . ترویب سیاهدانه و زنیان به مقدار مساوی به اندازه ی یک قاشق سوپ‌خوری در ابتدا و اتتهای غذا میل شود .
۳ . یک تا دو قاشق غذاخوری گل پر نرم را سائیده و با همان نقدار نبات پودر شده مخلوط کرده و با عرق بهار نارنج میل شود .
۴ . ترکیبی از زنیان ، سیاهدانه ، تخم کرفس ، انیسون و مصطکی با کمی شکر سفید مخلوط شود و از پودر حاصله استفاده شود .
۵ . امام صادق ع فرمودند : " برای درمان صدای شکم ، سیاهدانه ی تازه کوبیده مخلوط با عسل مصرف شود . "
۶ . همچنین امام صادق ع فرمودند وقتی اویشن با نمک استفاده شود ، باد ها را از بین می برد و انسداد ها را می گشاید ، بوی دهان را خوش می گرداند و معده را تقویت می کند .
۷ . ترکیب زنیان ، اتیسون ، زیره ی سیاه با کمی نبات سائیده شده روزی ۳ بار میل شود .
۸ . زیره ، رازیانه و انیسون کوبیده شده یک قاشق غذاخوری در یک لیوان اب جوش ریخته شود و ۲۰ دقیقه بماند و نیم ساعت بعد از غذا به اندازه ی یک فنجان استفاده شود .
۹ . سبوس گندم و نمک و یا برگ شوید را در پارچه ای بپیچند و بر معده بگذارند .
زنجبیل ، تقویت کننده ی قوت هاضمه و تحلیل برنده ی باد های غلیظ از معده و روده ها و ماک سازی کننده ی خلط هلی غلیظ چسبیده به معده و روده هاست . ملین طبع است تخم کرفس ، هضم کننده ی غذا و جذب کننده ی فضولات از معده است . رازیانه ، تقویت کننده ی معده و تحلیل برنده ی بادها و اخلاط غلیظ و ماک سازی کننده ی رطوبت های غلیظ چسبیده به معده است .
انیسون ، تحلیل برنده ی باد ها و مسکن دل درد و مقوی معده است . بوی بد دهان را از بین نی برد و دهانه ی معده را تقویت می کند و رطوبت های ان را برطرف می کند . صداهای شکم را از بین می برد .
سیاهدانه دل درد ناشی از باد را تسکین می بخشددو باد ها را تحلیل می برد . زنیان ، خاصیت لینت و از بین بردن باد ها را دارد دفع کننده ی سوء هضم و صدای شکم ، اروغ ، سکسکه و از بین برنده ی اخلاط غلیظ بلغمی است .
زیره ی سیاه ، تحلیل برنده ی بادها و از بین برنده ی نفخ و اصلاح کننده ی غذاهای نفاخ است و مانع صعود بخارات به نغز نی شود و در برطرف کردن سکسکه مفید است و مانع فساد غذا در معده می شور و درد معده را بر طرف می کند .
زیره ی سبز ،مقوی معده و محلل باد ها و نفخ و بر طرف کننده ی سکسکه و دل درد ناشی از باد بوده و رطوبات معده را از بین نی برد . خواص درمانی زیره ی سبز در بهبود عملکرد دستگاه گوارش در طب جدید به اثبات رسیده است .
