کندی و تاخیر در حرکت مدفوع در روده را یبوست نامند . بعضی افراد هر ۳ - ۲ روز یک بار و بعضی نیز هفته ای یک بار یا دو هفته یک بار و گاهی بیش تر دفع مدفوع دارند . یبوست سرچشمه ی بسیاری از بیماری ها است از جمله بواسیر ، میگرن ، بوی بد دهان ، بیماری های کبدی ، تجمع مواد اضافی در بدن ، تهوع ، سرگیجه ، کج خلقی ، با کم ترین ناملایمتی از جا در رفتن ، یاس در زندگی ، بدبینی ، دعوای بی جهت ، قضاوت ناحق ، سردرد های طولانی ، فراموشی ، ترس ، تغییر اخلاق ، تشنج ، رعشه ، افسردگی ، درد های گوناگون عصبی ، ناراحتی های گوش و چشم و بینی ، انواع بیماری های جلدی مانند اگزما و جوش های گوناگون بدن ، اختلال در اعمال غدد درونی مثل تیروئید ، تخمدان ، غدد فوق کلیوی و ... . در زمان روزه داری حرکات دودی روده کاهش می یابد و یبوست تشدید می شود . عدم اشامیدن اب و بعضی تغییرات در برنامه غذایی ماه مبارک رمضان نیز گاهی موجب پیدایش یبوست به خصوص در ۱۰ روز اول این ماه می شود .
در طب سنتی ایران برای رفع یبوست و پیشگیری از ان رعایت موارد زیر توصیه می شود :
۱ . چنان چه انسان فعالیت بدنی و نرمش و ورزش روزانه و مدتب داشته باشد به خصوص این که ماهیچه های شکم را منقبض و به کار وادارد ، مزاج نرم و بطور خودبخود کار می کند . در این صورت نیاز به مسهل ها و ملین ها پیدا نمی کند ، چون این مسهل ها روده را تنبل می کنند و عادت به انها باعث عملکرد انها مانند دارو می شود . بنابراین باید از خستگی بدنی و فکری و توقف در یک جا خودداری نمود و حتی المقدور از هوای ازاد و ورزش های ملایم مانند دوچرخه سواری که موجب تقویت عضلات شکم می شوند بهره جست ، به شرطی که از حد اعتدال خارج نشوند . در ماه مبارک رمضان انجام این فعالیت ها در فاصله ی بین سحر و افطار در حد اعتدال مقدور خواهد بود .
۲ . باید کوشش گردد که از تند خویی وعصبانیت خودداری شود که در تشدید یبوست بسیار موثر می باشد . دست یابی به این مهم با توجه به برکات ماه رمضان دور از دسترس نیست .
۳ . توجه به استراحت و خواب کافی ضروری است .
۴ . باید روزی یک یا دو بار در ساعت معین عمل تخلیه صورت گیرد . بعد از صرف غذا موجی از معده به طرف روده ی بزرگ می رود که اصطلاحا به موج " گاسترو کولیک " معروف است . اگر بلافاصله بعد از صرف غذا اقدام به اجابت مزاج شود ، این موج می تواند به عمل دفع کمک موثر تری کند .
۵ .رعایت اداب و نحوه ی صحیح غذا خوردن ضروری است .
۶ .از حدود یک ساعت پس از افطار تا نیم ساعت قبل از خوردن سحری ، اشامیدن اب و مایعات کافی به رفع یبوست کمک می کند . البته هیچ گاه نباید در خوردن آب زیاده روی کرد .
۷ . مزه مزه کردن کنی نمک قبل و بعد از غذا به پاک سازی بدن و جلوگیری از یبوست کمک می کند .
۸ . برای جلوگیری از یبوست باید از مصرف بعضی مواد خوراکی پرهیز نمود مانند : بامجان ، عدس ، گوشت های مانده و نمک سود ، ماهی های شور ، شیرینی جات مصنوعی ، قهوه ، شکلات ، کاکائو ، چای پر رنگ ، سبز ی جات تند مانند ترتیزک که باعث اسپاسم در رودهدمی شوند . خوراکی های ترش و قابض مثل ابغوره ، اب یخ و فست فود ها و غذاهای اماده و کارخانه ای و …
۹ .مصرف میوه جات چه به صورت خام و جه به صورت پخته در ایام ماه رمضان برای جلوگیری از یبوست مفید است . بهترین میوه هایی که می توان استفاده کرد عبارتند از : آلوی تازه یا خیس شده ، زرد الو ، گلابی ، انجیر ، مویز و انگور .
۱۰ . مصرف شربت های ملین مانند شربت الو و شربت خاکشیر برای پیشگیری لز یبوست در این ماه توصیه می شود .
۱۱ . کسانی که یبوست انها به علت حرارت بالای معده و روده است از شربت زیر استفاده کنند :
شکر سفید + ترنجبین + اب هندوانه
غذاهای مفید برای رفع یبوست :
۱ . شوربای تهیه شده از گوشت مرغ چاق یا پرندگانی مانند کبوتررو گنجشک . چربی مرغ برای روده ها حالت ملین دارد و ان را نرم می کند و بین مدفوع و جدار روده قرار گرفته و مدفوع را می لغزاند و دفع می کند .
۲ . ابگوشت خروس که گوشت ان خوب پخته و با روغن بادام‌تهیه شده باشد . در گوشت خروس رطوبتی است که ان را سریع الهضم می کند . روغن بادام نیز بسیار رطوبت دهنده و ملین روده ها و بر طرف کننده ی قولنج است .
۳ . کسانی که یبوست ان ها ناشی از ضعف روده است از نخوداب که با گوشت مرغ چاق و کمی دارچین و تخم کرفس و روغن بادام یا زیتون تهیه شده باشد استفاده کنند . زیرا نخود ملین مزاج بوده و حرارت غریزی را تقویت می نماید و غذائیت زیادی دارد و خون صالح در بدن تولید می کند . نخوداب خلط های لزج را از بدن پاک سازی می نماید . دارچین نیز لطیف کننده ی غذا ، حافظ قوا ، از بین برنده ی نفخ و باد ها و مقوی معده است . تخم کرفس هضم کننده ی غذاست و فضولات را از معده جذب و دفع می کند . روغن زیتون نیز مسهل است و قولنج و دل درد را بر طرف می نماید .
۴ . آشی که در طبخ ان از ماش ، نخود و مغز بادام استفاده شده باشد . ماش صالح ترین حبوبات است و نفخ ان از همه ی حبوبات کم تر است و غذائیت زیادی دارد و در بدن خلط صالح تولید می کند به خصوص اگر با بادام یا روغن بادام‌پخته شده باشد و برای ایجاد لینت در روده ها بهتر است که پوست گرفته ی آن استفاده شود .
۵ . زرده ی تخم مرغ نیم پز که خلط صالح در بدن تولید می کند و فضولات کمی از خود باقی می گذارد و قلب و نغز را تقویت می کند و بسیار سریع الهضم است .
۶ . کسانی که علت یبوست در ان ها حرارت بالای روده ها و معده است ، آشی که از ماش و مغز بادام و کدو استفاده شده باشد ، استفاده کنند .
۷ . بو علی سینا برای کسانی که در اثر یبوست دچار بواسیر شده اند ، خاگینه با زرده ی تخم مرغ و تره با اندکیدپیاز را توصیه می کند . زیرا تره ملین طبع و بر طرف کننده ی گرفتگی است و اگر ان را با گوشت پخته و میل کنند ، از خونریزی بواسیر جلوگیری می کند .
۸ . سوپی که از هویج ، سبوس گندم ، جو و مقداری سب ی جات پختخ شده باشد در لینت مزاج موثر است . هویج مقوی معده و ملین است . سبوس گندم روده را برای دفع تحریک می کند و محتوی ان را بیرون می ریزد . خواص لینت دهنده و مسهلی جو در مقالات طب جدید به اثبات رسیده است .
۹ . آشی مرکب از برنج ،تره و جعفری تهیه شود و یک ربع ساعت قبل از مصرف آش ۴۰ گرم گل سرخ را خوب سائیده و داخل آش بریزند و پس از گذشت یک ربع میل کنند . جعفری خلط های لزج را پاک سازی می کند و دل درد و نفخ را از بین می برد . گل سرخ نیز خاصیت مسهلی دارد .
۱۰ . به طور کلی در ماه رمضان بهتر است از خورش های ملین و سبزی دار مانند خورش الو و خورش کرفس استفاده شود . مصرف نان سبدس دار در لینت طبع مفید است . الوی شیرین ملین و لغزاننده است و در رفع یبوست موثر است . کرفس اورام را رفع می کند و دل درد را برطرف می کند و به عملکرد داروهای مسهل کمک می کند .
ترکیبات مفید در جلوگیری و درمان یبوست :
۱ . خیسانده ی ۱۵ - ۱۰ عدد انجیر در ابدعسل قبل از غذا میل شود . انجیر خاصیت غذایی زیادی دارد و ملین طبع و مسهل بدون اذیت است . اثر لینت دهندگی انجیر در مقالات علمی نیز به اثبات رسیده است .
۲ . جوشانده ی انجیر خشک ، مویز منقی بدون هسته ، سپستان که با فلوس و ترنجبین شیرین شود و کمی روغن بادام به ان اضافه شود ، میل شود . مویز ملین طبع است و خاصیت غذایی بالایی دارد . اخلاط نامناسب را اماده ی دفع می کند و به عملکرد دارو های مسهل کمک می کند . سپستان رطوبت بخش است و دارو های مسهل دیگر را اصلاح می کند . فلوس ملین طبع است و مسهلی است بی درد سر به طوری که حتی زنان باردار و اصفال نیز می توانند از ان استفاده کنند . اسهال ان نیز به خاطر خاصیت جذب لزوجی است که دارد .
۳ . ۱۵ عدد انجیر خشک و ۱۵ عدد الو بخارا در اب عسل یا گلاب خیس شود ک قبل از غذا میل شود و سپس مقداری اب عسل یا گلاب روی ان میل شود .
۴ . مقداری الوی خشک شیرین را با چاقو شکاف دهند و بعد از شستن مقداری گلاب را بطور مساوی با ان مخلوط کنند . سپس الوهای بریده را یک شبانه روز در ان خیس کنند تا گلاب و اب را جذب نموده و درشت شود . سپس ۲۰ - ۱۰ دانه از الوها را قبل از غذا میل کنند .
۵ . عسل انجیر : مقداری انجیر را در قابلمه ای ریخته و انقدر اب به ان اضافه شود که انجیر ها در زیر اب قرار گیرند . وقتی جوشید و اب آن تبخیر شد مجددا اب اضافه شود و بجوشد تت اب تبخیر شود و این کار انقدر تکرار شود تا انجیر ها خوب له شوند . سپس صاف شوند و دوباره اب اضافه شود و حرارت دهند تا غلیظ شود . به اندازه ی یک چهارم مایع بدست امده شکر اضافه کنند و حرارت دهند تا به قوام عسل برسد .این ترکیب دارای خاصیت مسهلی است ، برای کلیه ها نافع است ، رنگ بدن را نیکو می کند ، یبوست را برطرف می کند ، برای نفخ شکم و سرفه و بسیاری از عوارض ریوی مفید است .
۶ . گل سرخ ، انجیر ، تمبر هندی ، الو بخارا ، مغز فلوس را با هم مخلوط کرده و معجون نمایید . در هر وعده ۱۵ - ۱۰ گرم از ان مصرف شود . تمبر هندی ملین طبع است و صفرا و خلط های سوخته را از بدن دفع می کند . خاصیت مسهل بودن تمبر هندی در مقالات علمی اثبات شده است .
۷ . مربای زنجبیل ملین طبع است و بلغم را از معده و روده پاک می کند و برای کسانی که تجمع بلغم در معده و روده دارند ، مفید خواهد بود . خواص ضد یبوست و لینت دهندگی زنجبیل در تحقیقات ثابت شده است .
۸ .مصرف گل سرخ با دوغ ملین است .
۹ . مصرف هلیله ی سیاه با دوغ یا ماست از یبوست پیشگیری می کند .
۱۰ . جویدن هلیله ی سیاه نیم کوب در دهان زمان خواب و بعد نوشیدن کنب آب برای یبوست مفید است .
۱۱ ۰ مصرف روغن زیتون و روغن بادام خوراکی به میزان مساوی قبل از خواب و صبح ناشتا یبوست را برطرف می کند .
۱۲ . ۱۵ - ۱۰ عدد انجیر را در شیر گرم خیسانده و میل شود .
۱۳ . مغز گردو که با انجیر خشک به نسبت مساوی مخلوط شود و له شود و در چندین وعده میل شود موجب لینت و اعتدال مزاج است .
۱۴ . ترکیب سبوس گندن ، شکر سرخ و مغز بادام نرم کویبده که مقداری بصورت حریره در اید برای رفع یبوست مفید است .
۱۵ . گل بنفشه ، نبات ، تخم شنبلیله ، گل یرخ که با هم نرم کوبیده شونو و بعد از هر غذا یک قاشق غذاخوری میل شوند مفید است . بنفشه ی سائیده با شکر یا نبات مسهلی سریع الاثر است به خصوص صفرایی را که در معده و روده تجمع یافته ، دفع می کند .تخم شنبلیله نیز ملین است و اخلاط را اماده ی دفع از بدن می کند .
۱۶ . تمبر هندی ، انجیر ، الوی خشک و شکر را با هم پخته و بصورت مربا در اورید .
۱۷ . جوی پوست کنده ی پخته با روغن بادام و شکر مصرف شود .
۱۸ . استفاده از اب هویج ، کاهو ، اسفناج ، انیسون ، روغن کنجد و روغن زیتون در رژیم غذایی به پیشگیری و درمان یبوست کمک می کند . اسفناج بخاطر خاصیت شستشو دهنده و پاک سازی کننده ای که دارد ملین طبع است . انیسون نیز لینت مزاج می دهد و نفخ و گاز را بر طرف می کند . خاصیت مسهل بودن انیسون در تحقیقات اثبات شده است .
۱۹ . مالیدن روغن بادام ، لعاب ختمی و کتیرا بر شکم در رفع یبوست موثر است .
