با پیشرفت و علم و تکنولوژی و بر اساس تحقیقات و مطالعات انجام شده بر روی گیاهان دارویی خوشبختانه اثرات مثبت داروهای گیاهی در درمان بسیاری از بیماری ها کاملا به اثبات رسیده است. این گنجینه های طبیعی توسط اندیشمندان و دانشمندانی چون رازی جالینوس بقراط و بوعلی سینا برای درمان بسیاری از بیماری ها به کار گرفته شده است و امروزه نیز از برخی از این گیاهان در تولید داروهای گران قیمت و استراتژیک نیز استفاده می شود. چهار تخمه یکی از داروهای گیاهی ارزشمند است که علاوه بر درمان سرفه های خشک و آزار دهنده، خواص دیگری نیز دارد که مقاله امروز خود را به معرفی این گیاه دارویی و خواص ارزشمند آن اختصاص داده ایم.
چهار تخمه در طب ایرانی و طب سنتی یکی از مهمترین اجزای مشهور گنجینه دارویی بوده است. پیش از پیدایش داروهای شیمیایی این دارو یکی از اصلی ترین داروها در طب سنتی ایرانی و در تمام خانه ها موجود بود به علت آسانی استفاده به عنوان آرام کننده سرفه و بازکننده نفس مورد استفاده قرار می گرفت.
ترکیب چهار تخمه دارای خواص ضد التهابی، ضد باکتریایی و ضد ویروسی است. به همین دلیل التهاب گلو ناشی از سرفه را برطرف کرده ورم گلو و عفونت دستگاه تنفسی را کاهش داده و به درمان سرفه کمک می کند. همان طور که گفته شد به دانه موجود در این ترکیب، لعاب فراونی تولید می کند.
چهار تخمه، ترکیبی از دانه های چهار گیاه قدومه، بارهنگ، سپستان و به دانه است. این ترکیب از داروهای سنتی مهم به شمار می آید.
سابقه استفاده از چهارتخمه به گذشته های دور می رسد. دانه های موجود در این ترکیب موسیلاژ فراوانی تولید می کنند به همین دلیل در بهبود عملکرد دستگاه گوارش و روده ها و رفع یبوست نقش دارد.
علاوه بر موارد گفته شده این ترکیب در درمان کبد چرب، مشکلات پوستی، مجاری ادراری، کاهش وزن، سلامت دهان و دندان و... موثر است.
●قدومه گیاهی خودور و علفی است این گیاه معمولا در ارتفاعات رشد می کند. قدومه در طب سنتی کاربرد فراوانی دارد. این گیاه دانه های خوراکی پرخاصیت دارد. از خواص قدومه و بارهنگ به صروت ترکیبی نیز استفاده می شود.
جالب است بدانیم که دانه های قدومه طبیعت گرم و تر دارد. این دانه ها پس از خیس کردن لعاب فراوانی تولید می کند از این رو برای نرم کردن سینه رفع گلو درد و صاف کردن صدا مفید است. دمنوش گیاه قدومه کمک فراوانی به درمان سرماخوردگی، رفع خشونت حلق و حنجره، گرفتگی صدا و سرفه های خونی و خشک می کند.
قدومه شیرازی از ترکیبات بسیار عالی مانند موسیلاژ، تانن، گلوکز اینولاتی، گوگرد و چربی تشکیل شده است. میوه این گیاه دارویی با نام های دیگری مانند ،تودری، تودری سرخ و سفید گیاه آوازخوان و قصیصه شناخته می شود. این گیاه کوچک به صورت یک ساله رشد می کند و ارتفاع علف آن به ۶۰ سانتیمتر می رسد.
●خواص دارویی قدومه شیرازی در طب سنتی
• درمان سرفه و گرفتگی صدا
•تقویت حنجره و تارهای صوتی
• خلط آور
• ملين
• ضد التهاب
•دفع سموم بدن
●بارهنگ دارای طبیعت سرد و خشک است. مصرف عصاره بارهنگ در درمان سل، خونریزی ریه و تنگی نفس مفید است. علاوه بر این ریشه ، برگ و تخم بارهنگ قابض بوده و اثر نرم کنندگی دارد.
●طبیعت میوه سپستان معتدل و متمایل به تر است. این میوه به عنوان قابض، ضد انگل معده و نرم کننده سینه کاربرد دارد.
سه پستان یا سپستان یک گیاه دارویی است که میوه آن شباهت زیادی به آلو .دارد بهترین نوع سه پستان در کشور بحرین می روید. میوه آن کاربرد دارویی دارد و به اندازه یک لوبیاست. این ماده خوراکی مزه و طعم خاصی ندارد اما خواص سه پستان باعث محبوبیت آن در طب سنتی شده است.
این گیاه را از تیره گاو زبان به حساب می آورند. در ایران دو گونه گیاه سه پستان وجود دارد، گونه اول آن میوه ها درشت است که گوشت و دانه به راحتی از هم جدا می شوند اما گونه دوم به دلیل کوچک بودن میوه گوشت و دانه به هم چسبیده هستند. نوع کوچک آن شیرین تر است. سه پستان به صورت لزج است و خواص دارویی فراوانی دارد. در واقع میوه ها به شکل خوشه انگور بوده و پس از خشک شدن خاکستری و سیاه رنگ می شود.
از مهمترین خواص سه پستان می توان به درمان یبوست، رفع تشنگی و رفع سرفه و خشکی گلو اشاره کرد. میوه، ریشه و پوسته درخت این گیاه خاصیت دارویی داشته و طبع گیاه سه پستان معتدل است. دمنوش و ترشی سه پستان نیز قابل استفاده است.
●به دانه نیز با طبیعت سرد و تر در رفع التهاب مخاط داخلی و درمان سرفه موثر بوده و اثر نرم کنندگی دارد.
به دانه، دانه هایی به رنگ قهوه ای یا قهوه ای تیره است که در وسط میوه ی به وجود دارد. این دانه ها منبع بسیار خوبی از موسیلاژ (لعاب) هستند و حدود 20 تا 22 درصد وزن دانه را لعاب روی آن تشکیل می دهد.
دانه های «به» به دلیل وجود لعاب، در رفع التهاب های مخاط ها، سرفه و گرفتگی صدا نقش بسزایی دارند. به علاوه، آنها در مصارف صنعتی نیز مورد استفاده قرار می گیرند، به طوری که از لعاب این دانه در محصولات آرایشی و مجعد کردن موها استفاده می شود. البته یکی دیگر از موارد مصرف لعاب دانه «به» آهار دادن پارچه های گران قیمت است.
به دانه دارای خواص ضدباکتریایی قوی است. می توانید از آن برای رفع بوی بد دهان، گلو درد و آفت های دهان استفاده کنید. لعاب به دانه به درمان سوختگی کمک می کند و می توانید آن را روی جای سوختگی بمالید لعاب موجود در به دانه به رفع گلو درد و سرفه های خشک کمک می کند. به دانه باعث کاهش وزن هم می شود، زیرا چربی کالری و نمک کمی دارد. از طرف دیگر به دانه سرشار از فیبر و ویتامین C است که هر دو به کنترل وزن کمک می کنند. زمانی که آن را به غذایی اضافه می کنید،طعم خوبی به آن می دهد.
به دانه سیستم گوارش را نیز تقویت می کند. به دانه برای درمان زخم معده مفید است. یبوست و اسهال را برطرف می کند و به این ترتیب، به گوارش بهتر کمک می کند و این به دلیل فیبر موجود در آن است. نکته ی جالب دیگر این است که زمانی که با مواد غذایی ترکیب می شود، به گوارش آنها کمک می کند؛ به عنوان نمونه اگر به گوشت اضافه شود باعث گوارش پروتئین می شود.
مصرف به دانه احتمال ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش می دهد. به دانه حاوی پکتین است که کلسترول خون را پایین می آورد. به دانه به استحکام بیشتر رگ ها و جلوگیری از تصلب شراین کمک می کند و می تواند فشار خون را کاهش دهد.
به دانه خاصیت دیگری هم دارد و آن مبارزه با سرطان است. سرطان معمولاً در اثر فعالیت رایکال های آزاد به وجود می آید. به دانه حاوی آنتی اکسیدان های خاصی است که با این رادیکال های آزاد سرطان زا مقابله می کنند. به دانه سیستم گوارش را نیز تقویت می کند.
این ترکیب لعاب دار و پر خاصیت بهترین داروی گیاهی درمان گرفتگی صدا، رفع سرفه، نرمی سینه و بیماری های سیستم تنفسی است.
این ماده دارای خواص ضد التهابی و آنتی باکتریال است که ورم گلو و عفونت دستگاه تنفسی را کاهش داده و از این طریق سرفه را کاهش داده و درمان می کند.
ترکیب این چهار دانه سبب ساخت یک ملین طبیعی شده است که مصرف آن سبب رفع يبوست خواهد شد.
در صورت ابتلا به یبوست مزمن از چهارتخمه استفاده کنید. مصرف این ماده گیاهی سبب افزایش حرکات روده و رفع یبوست و سایر مشکلات گوارشی خواهد شد .
چهارتخمه موجب رفع بوی بد دهان می شود. ورم لثه و عفونت های لثه را که یکی از عللبدی بد دهان است، درمان کرده و از سلامت دهان و دندان تان محافظت می کند.
شما می توانید با غرغره کردن چهار تخمه عفونت های دهان را کاهش داده و دهانی خوشبو و معطر داشته باشید.
این ترکیب فوق العاده قدرتمند به عنوان سم زدایی قوی شناخته شده است.
از این رو می تواند در درمان بیماری کبد چرب که این روزها شیوع فراوانی دارد نیز از چهار تخمه استفاده کنید که تاثیر بسزایی دارد.
با مصرف این ماده می توان بدون عارضه کبد چرب را درمان کرده و عملکرد کبد را بهبود بخشید.
با مصرف این ماده می توان بسیاری از مشکلات گوارشی از قبیل سوزش سر دل و برگشت اسید معده یا رفلاکس معده را درمان نمود.
خواص ضد التهابی چهار تخمه سبب کاهش التهابات دستگاه گوارش و در نتیجه بهبود عملکرد آن خواهد شد.
این ترکیب گیاهی به علت دارا بودن موسیلاژ فراوان از فیبر گیاهی فوق العاده بالایی برخوردار است.
بنابراین مصرف این ماده به کاهش اشتها و احساس سیری زودرس و جلوگیری از پرخوری کمک می کند.
خواص ضد میکروبی و ضد قارچی این ماده گیاهی در مبارزه با عفونت های مجاری موثر بوده و در نتیجه مصرف این ماده در درمان سوزش ادرار بسیار نافع است.
بسیاری از مشکلات تنفسی مانند خونریزی ریه، تنگی نفس و سل با استفاده از این ترکیب به سادگی درمان می شود . شما می توانید برای صاف کردن صدا و رفع سرماخوردگی ،درد حنجره و حلق نیز از این ماده استفاده کنید.
از آن جا که این ماده آنتی باکتریال می باشد، لذا خواص چهار تخمه برای پوست بی شمار بوده و شما می توانید از این اکسیر گیاهی برای رفع مشکلات زیر استفاده نمایید :
- رفع لک های پوستی
- رفع کک و مک
- درمان اگزما و جوش ها
- رفع حساسیت های پوستی و ...
بارهنگ موجود در چهارتخمه سرد و خشک است که می تواند برای خونریزی ریه، تنگی نفس و سل موثر باشد برگ و ریشه تخم بارهنگ اثر نرم کنندگی دارد.
روزی ۳-۴ بار یک قاشق مربا خوری از چهار تخم را در یک استکان آب جوش یا شیر داغ ریخته و به مدت نیم ساعت در جای گرم نگه دارید سپس میل کنید.
- از مصرف خودسرانه این ماده در دوران بارداری و شیردهی بدون مشورت با پزشک خود جدا بپرهیزید.
- چهارتخمه دارای خواص درمانی و ضد التهابی است، اما توجه داشته باشید که ترکیبات موجود در چهار تخمه ممکن است باعث سقط جنین یا ایجاد آلرژی شود بنابراین مصرف آن در دوران بارداری بهتر است زیر نظر پزشک انجام شود.
- زیاده روی در مصرف این ماده خطر بروز مشکلات گوارشی را به همراه خواهد داشت لذا در مصرف این ماده افراط نکنید.
- در صورت ابتلا به بیماری خاص یا مصرف دارویی خاص در مورد مصرف چهار تخمه جهت بررسی تداخلات دارویی ان حتما با پزشک خود مشورت کنید.
البته بانوان باردار باید بدانید که چهارتخمه برای رفع خس خس سینه و سرفه مفید است. البته استفاده از چهارتخمه برای درمان سرفه باید با مشورت پزشک باشد، اگر پزشک شما با خوردن چهارتخمه مخالفت کرد می توانید برای سرماخوردگی شربت آبلیمو و عسل بخورید البته اگه اوایل بارداری هستید بهتراست کمتر عسل استفاده نمایید. در شیردهی مطالعات کافی انجام نشده است که مصرف چهارتخمه مفید است یا خیر، لذا منافع به مضرات آن سنجیده شود البته با مشورت متخصص طب سنتی و پزشک.
جهت استفاده از چهار تخم برای درمان سرفه ی خشک طبق دستور زیر اقدام نمایید:
- ۲ قاشق غذاخوری چهار تخمه را داخل یک لیوان آب جوش ریخته و حدود ۲۵ دقیقه صبر کنید تا دم بکشد. محتویات درون لیوان را با قاشق میل کنید تا سرفه تان بهتر شود برای بهتر شدن طعم این دمنوش می توانید مقداری عسل یا نبات هم به آن اضافه کنید. به علاوه حتما این دمنوش را به صورت جرعه جرعه و ولرم و گرم بنوشید تا تاثیر مطلوب خود را داشته باشد.
●۲ نکته:
• در صورتی که قصد دارید از این دمنوش برای درمان سرفه خشک بیمار خردسال استفاده کنید یک قاشق غذاخوری چهار تخمه کافی است.
• در صورتی که از این دمنوش برای درمان سرما خوردگی استفاده می کنید مقداری آبلیمو هم به آن اضافه کنید.
