نمک طعام یک ترکیب عمده ی بدن است. برای هر انسانی جهت سهولت هضم و ترشح آنزیم ها و هورمون های بدن در شبانه روز باید حدود ۲/۵گرم نمک میل کند. همانطور که آب اولین ماده ی تشکیل دهنده ی این جهان است، نمک نیز در مقام دوم قرار دارد و جایگاه و اهمیت ویژه ای دارد.
امروزه عنوان نمک در دو مورد استفاده می شود:
۱ . نمک طعام موجود در بازار ( کلرود سدیم )
۲ . آنچه در فرهنگ نیاکان ما و از گذشته های دور از نظر حکمای ایرانی و اسلامی نمک خوانده می شود که خواص فراوانی دارد.
از نمک در فرهنگ کهن ما به نیکی یاد شده است و خواص فراوانی برای آن در نظر گرفته می شود. آنچه باعث شبهه و بحث در مورد نمک شده است، مربوط به نمک بازاری است و متوجه نمک سنتی و کهن ما نمی باشد. یک تحقیق که در دانشگاه تهران انجام شده است، نشان داد که آنچه باعث مضر شدن نمک موجود در بازار شده است، دست کاری ها و حذف بعضی از عناصر مفید در آن است. در گذشته نمک بعنوان تنظیم کننده ی فشار ذکر شده است چون دارای عناصری مانند کلسیم، منیزیم، پتاسیم و ... بوده است که متاسفانه در نمک بازاری امروزی ما ان را نداریم. وجود عناصر فوق الذکر در غذای افراد مبتلا به فشار خون باعث ۴/۶ میلی متر جیوه و در افراد عادی ۲/۵ میلی متر جیوه فشار خون شده است. عناصری مانند منیزیم نقش بسیار کلیدی دارند و متاسفانه دریافت کافی و مناسبی از برنامه ی غذایی وجود ندارد.
رسول بزرگوار اسلام ( ص ) می فرمایند مثل من به امت مانند مثل نمک به غذاست، همانطور که غذا جز با نمک اصلاح نمی شود کار امت من نیز فقط با من اصلاح می شود.
در واقع در این کلام از ارزش و جایگاه بالای نمک در اصلاح و مفید بودن غذا یاد شده است.
یا در حدیث دیگری می فرمایند اگر کسی قبل و بعد از غذا کمی نمک میل کند خداوند سیصد و سی نوع بیماری را از او دفع می کند که کمترین آنها جذام است. ( دانشنامه ی احادیث پزشکی )
طبیعت نمک گرم و خشک است. عدم مصرف آن باعث غلبه ی سردی و تری بر بدن بخصوص در مغز می شود . بیماری هایی مانند افسردگی ، سستی و رخوت و ... ایجاد می کند . تحقیقات نشان نی دهد در جوامعی که از نمک بسیار کم استفاده می کنند مانند ژاپن با وجود سطح رفاه مناسب ، امار خود کشی بالا می باشد .
از دیدگاه طب سنتی ، مصرف نمک برطرف کننده ی بلغم ، سودا و صفرا ، خشک کننده ی رطوبات نامناسب و لزج ، باز کننده ی انسداد ، اصلاح کننده ی غذای سرد و نیکو کننده ی طعم غذاست . طعم سبزی و گوشت را بهبود می بخشد . اشتها اور است و باعث زیبایی پوست می شود .
در تحقیق دیگری بر روی یک نمک طبیعی مانند نمک دریاچه ی ارومیه ، ان را سرشار از املاح مفیدی چون کلسیم ، منیزیم ، پتاسیم ، آهن و .. بیان کرده اند . و به نقش مهم این نمک ها در تامین نیاز روزانه به این املاح اشاره شده است . اما متاسفانه در نمک امروزی موجود در بازار تمام این عناصر استخراج شده اند و عنصر ید به آن افزوده شده است . و در نمک بازاری فقط دو عنصر سدیم و کلر را داریم . این عناصر نقش و اعمال مهمی در بدن دارند . بعنوان مثال به بیان چند کار پتاسیم در بدن می پردازیم .
۱ .پتاسیم به انتقال پیام عصبی از سلولی به سلول دیگر کمک می کند .
۲. پتاسیم به همراه کلر به برقراری تعادل اسیدی _ بازی کمک می کند .
۳ . پتاسیم کمک می کند تا غذا به خوبی جذب سلول ها شود و مواد زائد از سلول دفع شود .
۴ . پتاسیم به کمک فسفر ، اکسیژن را به مغز می رساند .
۵ . پتاسیم با کمک کلسیم رابطه ی عصب و ماهیچه را تنظیم می کند .
کمبود پتاسیم نیز باعث بروز مشکلاتی برای بدن می شود . از ان جمله می توان به بروز سکته ی مغزی ، مشکلات کلیه ، ناباروری ، ضعف عمومی ، بللا رفتن فشار خون و بالا رفتن سدیم بدن اشاره کرد .
کمبود منیزیم نیز باعث بروز مشکلاتی می شود . مانند آسم ، سردرد های میگرنی ، بی اشتهایی ، کندی رشد ، تغییرات نوار قلب ، مشکلات نوروماسکولار ( ماهیچه ای _ عصبی ) ، تشنج ، افسردگی ، ضعف عضلانی ، سفت شدن ماهیچه ای ، رعشه ، سرگیجه و ...
کمبود منگنز نیز که از دیگر املاح موجود در نمک است می تواند باعث بروز بیماری های زیر شود :
کری ، آسم ، نرمی غضروف ، اختلال در رشد بعلت سوء تغذیه در غضروف، در رفتگی رباط ، بیماری فک جابجا شده ، حرکات تکراری غیر ارادی ، سندرم تونل کارپ یا به اصطلاح امروزی بیمازی مچ چسبناک ، تشنج ، ناباروری بعلت عدم تخمک گذاری در خانم ها و عدم تولید اسپرم در اقایان ، کاهش میل جنسی در هر دو جنس ، کوتاه شدن استخوان های بلند ساق و بازو .
ید که از عناصر مهم و ضروری در متابولیسم و عملکرد صحیح غده ی تیروئید است در نمک طبیعی بصورات یدور ، یدات و یدید وجود دارد که بدن نقدار مورد نیاز خود را از آن جذب می کند و مابقی را دفع می کند . نمک موجود در نمک های بازاری باید در ظروف در بسته نگهداری شوند تا ید خود را در محیط ازاد نکنند . در صورای که نمک طبیعی باید در پارچه های کتانی و طبیعی نگه داشته شود تا هوا به ان برسد و ارزش غذایی ان کم نشود .
صحبت در مورد اینکه نمک طبیعی مفید است یا مضر فراتر از مجال یک مقاله است . در این نقاله به مقایسه ی نمک طبیعی و نمک بازاری پرداختیم . در مقاله ی بعدی انشاالله مطلب را ادامه نی دهیم .
...
در مقاله ی قبلی به بررسی مواد و املاح موجود در نمک طبیعی که غالبا از دریا استخراج می شود و نمک بازاری موجود که فقط از دو عنصر کلر و سدیم تشکیل شده است پرداختیم. بر اساس عناصر موجود در نمک طبیعی مانع تعدادی بیماری بود و باعث رفع یکسری مخاطرات سلامتی نیز می شد.
در یک نگاه کلی می توان دریافت که عدم مصرف نمک طبیعی به اندازه ی کافی بواسطه ی املاحی که دارد، می تواند منجر به این بیماری ها شود :
آسم، بی اشتهایی، برخی سردرد های میگرنی، کندی رشد، تغییرات نوار قلبی، مشکلات ماهیچه ای _ عصبی، افسردگی، ضعف عضلانی، اسپاسم عضلانی، رعشه، سرگیجه، حرکت پرش مادرزادی، غضروف نرم ( کندرومالاسی )، اختلال در رشد به دنبال اختلالات غضروفی ( کندرودیستروفی )، در رفتگی رباط ها، بیماری فک جابه جا شونده، حرکات تکراری غیر ارادی (تیک های عصبی )، سندرم تونل کارپال یا چسبندگی در ناحیه ی مچ دست ها، ناباروری به علت تخمک گذاری ضعیف در زنان و اسپرم سازی ضعیف در مردان، کاهش میل جنسی، کوتاه شدن استخوان های بلند ساق و بازو که منجر به کوتاهی قد می شود.
نمک طبیعی باعث ضد عفونی کردن سبزی، کاهو و میوه ها می شود. همچنین این موهبت الهی برای موارد زیر نیز مصرف دارد :
رفع عفونت سینوس ها به واسطه ی استنشاق نمک، نگهداری طولانی مدت مواد غذایی مانند تخم‌مرغ، دفع بلغم و رفع اثرات منفی ناشی از افزایش آن در بدن.
در هر گرم بزاق دهان انسان، دست کم یک صد هزار میکروب وجود دارد بویژه میکروب هایی که معده را آزرده می کنند و مصرف نمک طبیعی پیش از خوردن هر چیز، باعث کاهش این میکرب ها می شود. همچنین مزه مزه کردن نمک طبیعی پیش از غذا، باعث ترشح بزاق شده و حفره ی دهان را برای جویدن و هضم بهتر غذا آماده می کند.
توصیه به مصرف نمک پس از غذا نیز از معجزات کلام رسول خدا ص است. چهار مزه ی اصلی غذاها، شوری، تلخی، ترشی و شیرینی است. مصرف غذاهای ترش و شیرین و تلخ به دلیل ایجاد تغییرات شیمیایی در حفره دهان و دندان ها، از عوامل فساد دندان هاست. نمک که از نظر شیمیایی PH خنثی ( بافری ) دارد، می تواند اثر اسیدی و قلیایی غذاهای شیرین و ترش را خنثی می کند و با غلبه بر هر مزه ی دیگر، از پوسیدگی دندان ها جلوگیری می کند. توصیه می شود پس از خوردن هر خوراکی، حتما مقدار کمی نمک ( همان قدر که بین انگشت سبابه و شصت قرار می گیرد ) میل کنید.
نمک اقلیم های مختلف جغرافیایی، خواص متفاوتی دارند و مخلوط کردن آنها کار مفیدی است که مردم از دیرباز این کار را انجام می دادند. و در مسافرت ها، نمک شهر و دیار خودشان را به عنوان سوغات هدیه می کردند.آن سنگی که از دیرباز همچنان در زبان عامیانه ی مردم، به عنوان حداقل سوغات باقی مانده است، اشاره به سنگ نمک دارد.
در ایران نمک آران کاشان، دریاچه ی قم، فردوس مشهد و چشمه های طالقان و الموت، از بهترین انواع نمک طعام است که مخلوط آنها حاوی بسیاری از ریز مغذی های ضروری بدن است.
حضرت امیر المومنین علیه السلام بیشتر اوقات نان و نمک میل می فرمودند و نمک را در جایگاه یک خورش کامل قرار می دادند.
در ادامه به چند روایت دیگر از معصومان اشاره می کنیم تا جایگاه نمک بیشتر معلوم گردد :
امام باقر ع :
اگر مردم می دانستند که در نمک چه خواصی هست، خود را جز با آن مداوا نمی کردند.
رسول خدا ( ص ) :
هر کس قبل و بعد از هر خوراکی نمک میل کند، خداوند سیصد و سی نوع بلا را که کمترینش جذام است، از او بر می دارد.
حضرت صادق ( ع ) :
هر کس بر نخستین لقمه از غذای خود نمک بپاشد، کک و مک صورت او از میان می رود.
هر نمکی که به طور سنتی تهیه و تصفیه شود، خوب است، یعنی همان نمکی که برای یکدیگر هدیه می بردند.
نمک سالم باید حاوی ید باشد که به دو شکل می تواند وجود داشته باشد. یدور ( = یدید ) و یدات. بیشتر کشور ها از یدات استفاده می کنند. واحد اندازه گیری ید PPM است و بهترین دوز یا مقدار آن، زمانی است که کمتر از ۲ واحد ( و به عقیده ی برخی ۴_۲ واحد ) باشد. در حال حاضر دو نوع نمک در بازار وجود دارد :
یکی نمک هایی که از راه شیمیایی ید دار شده اند.
دیگری نمک طعام دریاچه ها که به صورت طبیعی، ید در ترکیب آنها وجود دارد.
ید طبیعی، محیط را آلوده نمی کند و اگر بدن نیاز به آن نداشته باشد، به راحتی از بدن دفع می شود. در نتیجه کسانی که ید زیادی دارند و یا نیاز به ید ندارند نیز می توتنند به راحتی از آن استفاده کنند. ولی نمک هایی که به صورت صنعتی ید دار می شوند، به سختی در آب حل می شوند که نشان دهنده ی ناخالصی شدید آنهاست و ید درون آنها یکنواخت نیست که موضوع خطرناکی است وغالبا از حد مجاز ذکر شده بیشتر است.
همچنین در نمک دریا مقداری کلسیم و آهن نیز وجود دارد که بعنوان مقدار دریافتی روزانه ی هر فرد از این عناصر حساب می شود ولی درنمک تصفیه شده ی بازاری این دو عنصر وجود ندارند و حتی نمک بازاری بعنوان عاملی برای کاهش کلسیم بدن و پوکی استخوان بیان می شود.
منیزیم و منگنز نیز از املاح مفید و ضروری برای بدن هستند که متاسفانه در نمک تصفیه شده ی بازاری وجود ندارد ولی نمک طبیعی دارای این عناصر است.
