دریافت ویتامین ها و املاح از راه طبیعی یا مکمل ؟

آیا مکمل ها نیاز جسمی ما را بر طرف می کنند؟ آیا تمامی نیاز تغذیه ای بدن انسان کشف شده است؟

بدن هر موجود زندهای دارای انواع مختلفی مواد معدنی است و بعضی از این مواد فقط به مقدار خیلی جزئی در بدن وجود دارند و مقدار برخی از آنها آنقدر کم است که با روش های مقدماتی تجزیه شیمیایی قابل جدا کردن و اندازه گیری نیست و تنها با روش های مخصوص پیشرفته ممکن است مقدار انها را اندازه گیری کرد .

از نظر نیاز بدن به این مواد ،  دانشمندان تا به حال فقط برای بعضی از آنها موفق شده اند اطلاعاتی به دست آورده و مقدار مورد احتیاج بدن را تعیین نمایند . ولی نقش تعدادی از آنها در متابولیسم بدن آن قدر پیچیده و مبهم است که ظاهراً به نظر می رسد وجودشان در بدن تصادفی می باشد و از طریق آب غذا پوست و یا حتی با تنفس وارد بدن شده باشند . ولی با توجه به دانش بیولوژی بشر در عصر کنونی دانشمندان خود را مجاز نمی دانند که اهمیت احتمال تعداد یا همه انواع این مواد را هرچند به مقدار کم - نادیده بگیرند زیرا عدم وجود علم به اهمیت آنها در حال حاضر ،  دلیل آن نیست که از نظر سلامتی بدن دارای نقش نباشند .

روش های مختلف تحقیقاتی برای پیدا کردن نقش مؤثر اینگونه مواد معمولاً این است که کارشناسان برای درمان برخی از بیماری های ناشی از کمبود ،  تصادفاً مقداری ماده خاص از این انواع کمیاب را به بدن وارد کرده و دیده اند که بیمار به طور معجزه آسایی شفا یافته است.

مثالی که در این مورد میتوان بیان کرد، ید است که در اوایل قرن نوزدهم ( ۱۸۲۰ میلادی ) به طور تصادفی برای معالجه گواتر به کار برده و نتایج خوبی از آن گرفته شده است و مطالعات گسترده بعدی دانشمندان در مورد پراکندگی ید در خاک و آب این اعتقاد را ایجاد کرد که بیماری گواتر یک بیماری کمبود مواد غذایی است و به خصوص در مناطقی که ید به صورت طبیعی خیلی کم است این بیماری شیوع بیشتری دارد . پس از آن در اواخر قرن سال ۱۸۹۵ بررسی های محققان ثابت کرد که ید یکی از اجزاء تشکیل دهنده غده تیروئید است و در موارد شیوع بیماری گواتر این ماده در بدن خیلی کم می شود . امروزه کاملاً روشن شده است که ید یکی از اجزاء هورمون هایی است که توسط غده تیروئید تولید می شوند .

مثال دیگر کبالت ( Cobalt ) است. محققان در سال ۱۹۳۵ در استرالیا و نیوزلند کشف کردند که استفاده از این عنصر موجب درمان برخی بیماری های دامی گوسفند و گاو می باشد و تا مدتی نقش غذایی کبالت به طور دقیق روشن نبود .

 تا این که طبق تحقیقات ضرورت استفاده از آن در مواد غذایی دام کاملاً شناخته شد . مطالعات دانشمندان برای بررسی نوع و میزان تاثیر مواد کم مصرف در بدن ادامه یافت و ابتدا در مورد حیوانات کوچک ازمایشگاهی نشان داده شد که مس و منگنز و روی در تغذیه حیوانات نقش مهم و شده است که مواد کم مصرف :نظیر  مس ، يُد ، آهن ، منیزیوم ، منگنز  ، «روی» و کبالت برای رشد حیوانات نقش اساسی و مهم دارند و به خصوص کبالت برای تأمین رشد نشخوارکنندگان مهم است و به علاوه سلنیوم ،  مولیبدن ( Molybdenum ) و فلور ( Fluorine ) هم از

نظر تغذیه به مقدار کم مورد نیاز بدن می باشند .

مولیبدنوم از اجزاء تشکیل دهنده ی بعضی آنزیم هاست و همچنین در یک مورد در مطالعاتی توسط دانشمندان کشاورزی مرکز تحقیقاتی میسوری نشان داده شده است ماده مولیبدنوم برای میکروارگانیسم های موجود در شکمبه گوسفند ضروری است تا آن میکروارگانیسم ها بتوانند فعالیت خود را در مورد تبدیل سلولز و الیاف گیاهی به مواد قابل هضم معده گوسفند انجام دهند . همچنین مولیبدنوم برای تأمین حداکثر رشد در طیور نیز لازم می باشد اما راجع به فلورین ،  تا به حال گزارشی در مورد تأثیر آن روی رشد حیوانات نرسیده است . ولی روشن شده است که برای جلوگیری از خراب شدن و کرم خوردگی دندان ها ضروری است و لازم است که در رژیم غذایی منظور شود و به عبارت دیگر برای تشکیل دندان های کامل و بدون نقص یک مادۀ کم مصرف و ضروری است و تعیین استانداردی برای مقدار ضروری اینگونه عناصر شیمیایی کم مصرف که از طریق غذا خورده شود کار مشکلی است . زیرا این طور معمول بوده است که موادی در شمار مواد مهم و اساسی محسوب می شوند که در رشد بدن تأثیر داشته و نبودن آنها در مواد غذایی موجب لطمه به رشد و گاهی منجر به بیماری های سخت و مرگ می شود . ولی با بررسی عناصر شیمیایی مواد کم مصرف باب جدیدی برای تعریف مواد مهم و اساسی برای بدن مفتوح شده است .

مثلاً ویتامین E اگر مقدار آن خیلی کم شود ،  موجب عقیم شدن اغلب پستانداران می شود . ولی روی سایر اعمال فیزیولوژیک بدن نظیر رشد اثری ندارد . معهذا از مواد مهم ضروری بدن تلقی و محسوب می شود . مثال دیگر کمبود مولیبدنوم و فلورین در بدن است زیرا در عین حال که اثری روی رشد و زندگی عادی ندارد ولی با وجود این دارای آثار بیولوژیک قابل توجهی هستند که کمبود آنها در بدن اثر می گذارد . برای تعیین مقدار مورد نیاز بدن انسان از گروه عناصر شیمیایی کم مصرف معمول است که میزان جذب و مقدار دفع این مواد در یک بدن سالم بررسی و از تفریق آنها ، مقدار مورد نیاز تعیین می شود . این بررسی ها منجر به نتایجی گردیده و از آن نتایج توصیه هایی در مورد مقدار ضروری

روزانه برای انسان تعیین شده است.

ارقام زیر کمی بیش از حداقل مورد نیاز در نظر گرفته شده است : 

- مس ۲ میلی گرم در روز

 - يد  ۰/۱ تا  ۰/۲ میلی گرم در روز .

- آهن برای بچه ها تا سن ۹ سال برای هر کیلو وزن بدن یک میلی گرم ؛ برای اشخاص بالغ و بزرگسال روزانه ۱۰ تا ۱۲ میلی گرم و برای زنان باردار روزانه ۱۵ تا ۲۰ میلی گرم

- منگنز ۳ میلی گرم روزانه برای هر یک کیلوگرم وزن بدن

روی ۰/۳۰ میلی گرم روزانه برای هر یک کیلوگرم وزن بدن

- اگر مولیبدنوم را واقعا از مواد جزئی ضروری برای بدن محسوب نماییم ، مقدار ضروری روزانه آن کمتر از ۳ میلی گرم برای هر یک کیلوگرم وزن بدن توصیه می شود .

- کبالت ظاهرا فقط به عنوان جزئی از ویتامین B12 ضرورتش مطرح است که در موارد کم خونی های مهلک مؤثر است و وجود کبالت برای تأثیر کامل و فعالیت شیمیایی ویتامین B12 در تولید هموگلوبین و در تولید اسیدهای آمینه برای تشکیل پروتئین ضروری است .

- در مورد سلنیوم توصیه دقیقی در دست نیست . - ید نیز مانند کبالت به مقدار جزئی ضروری است .

- ید قسمت مهمی از ساختمان هورمون تیروئید را تشکیل می دهد و در نتیجه اهمیت زیادی در 

تنظیم تعدادی از اعمال حیاتی مهم بدن دارد.

- برخی از عناصر شیمیایی کم مصرف نقش خود را به عنوان جزئی از ساختمان مولکولی پروتئین ظاهر می‌سازند . مثلاً حمل اکسیژن توسط جریان خون به عهدۀ گروهی از پروتئینهای فلزدار محلول

است.

پروتئین آهن دار یا هموگلوبین پروتئین عمدهی تنفسی در حیوانات ،به خصوص پستانداران است. پروتئین های آهن دار مختلفی نظیر اریتروکروئورین ها ( Erythrocruorins ) همین وظیفه را در مورد جانوران بی مهره انجام می دهند . حمل اکسیژن در خون در خرچنگ ها و صدف ها و حلزون ها توسط پروتئین های مس دار یا هموسیانین ها (Hemocyanins انجام می شود . در هموگلوبین آهن در درجه اول به مولکول پورفیرین ( Porphyrin ) متصل است که آن هم به نوبه ی خود به پروتئین اتصال دارد پروتئین آهن دار یا به اصطلاح مواد رنگی آهن دار معمولاً قرمز یا قهوه ای هستند و پروتئین های مس دار یا مواد رنگی مس دار به رنگ آبی می باشند .

نیاز بدن به عناصر شیمیایی کم مصرف منحصر به موادی که در بالا شرح داده شد نمی باشد و 

مواد دیگری نیز وجود دارد که بدن به آنها محتاج است از جمله این که در داخل مجاری گوارشی معده و روده ی   حیوانات بزرگ انواع باکتری هایی زندگی می کنند که از نظر تغذیه انگل مواد غذایی حیوان هستند و در مقابل برای بدن حیوان کارهایی انجام می دهند . مثلاً نشخوارکنندگان که می توانند از سلولز نیز مواد غذایی بگیرند ( مثلاً  از کاه ) ،  مدیون وجود و فعالیت باکتری های موجود در شکمبه ( یکی از چهار معده ای که دارند ) می باشند ، این باکتری ها سلولز را به مولکول های کوچکتری که قابل جذب حیوان باشد تقسیم می نمایند و انجام این کار توسط باکتری ها مستلزم وجود عنصر مولیبدن است که باید از طریق مواد غذایی وارد بدن جاندار شود .

هم چنین ،کبالت مورد احتیاج باکتری های شکمبه برای تولید  ویتامین B12  است و از این راه

ویتامین B12 مورد نیاز باکتریها و آنچه که مورد احتیاج بدن حیوان است تهیه می‌شود . همان طور که در مورد مواد مهم و اساسی مورد احتیاج بدن نظیر ویتامین ها و مواد معدنی عمده و غیره شرح داده شد ، در عین حال که خوردن و جذب مقداری از آنها برای بدن لازم است ، زیاده روی در مصرف آنها ایجاد ناراحتی می کند ،  این امر در مورد عناصر شیمیایی کم مصرف در بدن نیز صادق است و اسراف در خوردن آنها ایجاد اختلالاتی در بدن می نماید .

تا کنون تنها مواردی که در انسان کمبود عناصر شیمیایی کم مصرف مشاهده شده کمبود از نظر فلورین ید و آهن است کمبود فلور ( Fluorine ) نسبتاً بیشتر دیده می شود ولی عوارض آن فقط در ارتباط با دندان ها می باشد و کمبود آن موجب کاهش مقاومت دندان ها در مقابل فساد و کرم خوردگی است . برای مقابله با کمبود فلور  بهترین راه ، تقویت آب آشامیدنی منطقه از نظر مقدار فلور است .

کمبود ید ممکن است موجب اشاعه تک و توک بیماری گواتر و عوارض مربوط به آن گردد برای مقابله با عوارض کمبود ید به آسانی ممکن است از قرص های املاح يُد استفاده شود . کمبود اهن مهمترین کمبودها بین عناصر شیمیایی فوق الذکر است که منجر به کم خونی می شود . ولی اغلب کم خونی ها در اثر عواملی سوای کمبود آهن در مواد غذایی ایجاد می شود مانند کم خونی های حادی که در اثر عفونت های حاصله در بدن نظیر عفونت در معده و روده ها و یا در مجاری ادرار و تناسلی ایجاد می گردد . ولی در مورد بچه ها متفاوت است و اغلب کم خونی ها ممکن است از عوارض کمبود اهن در رژیم غذایی باشد . معمولاً زنان و دختران به سه دلیل عادت ماهانه ،  بارداری و شیردهی بیش از مردان به آهن احتیاج دارند که در هر سه مورد احتیاج بدن به آهن بیشتر می شود . مطالعات و تحقیقات نشان می دهد که در حدود ۴۰ درصد زنان در شرایط فوق الذکر لازم است که از رژیم غذایی دارای املاح آهن استفاده نمایند .

بررسی های کروماتوگرافی مو ،  ارتباط بین رنگ های مختلفه ی موی سر و وجود انواع فلزات در ترکیبات شیمیایی مو را نشان می دهد . برای مثال موهای سیاه رنگ دارای کبالت ، مس و آهن هستند ، موهای بلوند دارای تیتانیوم (Titanim) می باشد . و موهای حنایی یا بلوطی دارای فلز مولیبدنوم و بالاخره موهای سفید در دورانی که سفیدی مو ظاهر می شود عنصر کبالت را دارا می باشد .

تا این جا کوشش شد حتی الامکان انواع مواد مغذی مورد احتیاج بدن که تا به حال کشف شده توضیح داده شود ولی مطالعات محققان نشان می دهد که مواد مغذی لازم برای رشد انسان مسلما منحصر به موادی که تا به حال کشف شده نمی باشد . و چه بسا در مواد طبیعی غذایی مواد مغذی و عناصر دیگری نیز هست که برای رشد بدن بسیار ضروری می باشند ولی تا به حال شناخته نشده اند . دانشمندان نام این مواد را

مواد نامشخص غذایی گذارده اند .

مثلاً موادی نظیر زرده تخم مرغ و جگر و کشک بی چربی و آرد و بادام زمینی و آرد سویا و آرد ماهی و نظایر آن روشن شده است که منابع غنی پروتئین هستند و از عوامل اساسی رشد محسوب می شوند ولی طبق تحقیقاتی که شده است در این منابع علاوه بر پروتئین یک یا چند ویتامین یا فاکتورهای نامشخص نیز وجود دارند که برای رشد لازم می باشند و برای این که از تغذیه و خوردن این مواد نتایج منتظره برای رشد گرفته شود لازم است که این مواد عینا به طور طبیعی خورده شوند و اگر پروتئین خالص و یا اسیدهای آمینه خالص موجود در این مواد را به طور ترکیبی تهیه کرده و بخوریم نتایج منتظره برای رشد گرفته نمی شود . زیرا آن فاکتورهای نامشخص رشد را که در شکل طبیعی این مواد وجود دارد و ما نمی شناسیم از دست داده ایم .

مثال دیگر تحقیقاتی است که منجر به یافتن مادۀ عامل دیگری برای رشد شده است. داستان از این قرار است ضمن آزمایشهایی که توسط دکتر دی دبلیو وولی (D. W. Wooley) در قسمت تحقیقات پزشکی مؤسسه دارالفکر به عمل آمده روشن شده است که باکتری خاصی نیز از عوامل لازم برای رشد محسوب می شود و در اغلب مواد طبیعی غذایی در ارتباط نزدیک با پروتئین وجود دارد نام این باکتری را استرو پوژنین ( Strepogenin  )گذارده است . پیدا کردن عامل یا فاکتور در برخی مواد خوراکی طبیعی به نام فاکتور نامشخص ضد مسمومیت ( Antitoxic Factor ) مثال دیگری از وجود فاکتورهای نامشخص در مواد طبیعی خوراکی است وجود این فاکتورها در مواد غذایی که خورده می شوند مانند پادزهر و یا ضدسم عمل کرده و مسمومیت های غذایی احتمالی در حیوان یا انسان را خنثی می نمایند . مثلاً در گوشت و جگر وجود فاکتور خاصی غیر از تمام انواع موادی که تا حال برشمردیم تایید شده است و 

این فاکتور ها از آثار مسمومیت های حاصله از مصرف زائد بر حد مجاز هورمون های تیروئید و کورتیزون پیشگیری می کند به منزله نوعی ضد سم در این موارد عمل مین ماید و یا در گوشت قرمز وجود عامل یا فاکتور نامشخص دیگری  تأیید شده است که مسمومیت حاصله از مصرف داروی تیوراسیل را خنثی می نماید . بسیار محتمل است که مثلاً ویتامین B13 که در فرآورده های تخمیری وجود دارد واقعاً یک فاکتور افزایش رشد باشد و پس از آن مواد ناشناخته دیگری را نیز دانشمندان به نام ویتامین B14 و ویتامین B15 نام گذاری کرده اند که دارای خواص و آثار زیادی هستند و تحقیقات دانشمندان مرتباً روشنایی های دیگری را در مورد

 آنها به بشریت عرضه می نمایند .

برای نتیجه گیری از بحث فوق در مورد عوامل و فاکتورهای نامشخص در مواد طبیعی غذایی بحث را با این توصیه پایان می دهیم که برای استفاده از کلیه مواد موجود در محصولات غذایی مختلف بهترین راه این است که محصولات به طور طبیعی خورده و مصرف شوند و این که فکر کنیم چه فرقی دارد اگر مواد شیمیایی شناخته شده موجود در فرآورده های غذایی نظیر پروتئین ها و امینواسیدها و چربیها و هیدارت های کربن و ویتامین ها و غیره به طور شیمیایی و ترکیبی در آزمایشگاه ها تهیه و به صورت قرص یا انواع مکمل ها مصرف شوند ،  تصور ناصحیحی است و به احتمال زیاد نتایج منتظره از خوردن مواد خالص ساخته شده صنعتی حاصل نمی شود و راه صحیح این است که اصل مواد به طور طبیعی از فرآورده های حیوانی یا گیاهی یا هر دو تهیه و خورده شود از طرف دیگر چون می دانیم که فاکتورهای ناشناخته در انواع مواد غذایی حیوانی و گیاهی به هر حال وجود دارد ، بنابراین ، عاقلانه ترین راه این است که حتی الامکان در هر وعده غذا از انواع مواد غذایی طبیعی استفاده کنیم نه یک نوع مثلاً شیر و فرآورده های لبنی ،گوشت ، تخم مرغ و گوشت سفید مرغ و ماهی ، دانه های غلات سبزیجات و میوه ها از جمله مرکبات - در برنامه غذایی روزانه باشد . اگر کسی بتواند انواع متنوع مواد غذایی و طبیعی را در برنامه خوراک روزانه خود منظور نماید ،  قطعاً نیاز نخواهد داشت از قرص های ویتامین و مخمر آبجو یا ملاس و مالت و غیره استفاده کند . باید توجه نمود که این توصیه ها در مناطق مختلف با آب و هوای متفاوت و حتی برای جوامع مختلف ممکن است فرق کند . مکاتب مختلف تغذیه نیز نظرات متفاوتی دارند.