نام علمی گیاه شنگ Tragopogon dubius است . شنگ که به نام های آلاله ،شنگ ریش بز خالدار، یمنیه، قندرون ، تسلسفيل، اسپلنج و اسفلنج شناخته می شود گیاهی از تیره کاسنیان است . گیاهی است یک ساله که ۲۰ تا ۶۰ سانتیمتر ارتفاع دارد و در اواسط بهار در مناطق کوهستانی و مرطوب می روید . گل های گیاه شنگ زرد رنگ هستند و در اروپا به عنوان گل های تزیینی مورد استفاده قرار می گیرند .
شاید اگر برای بار اول این گیاه را ببینید ، در ابتدا آن را با تره اشتباه بگیرید ، زیرا تشابه ظاهری زیادی بین این دو گیاه وجود دارد رنگی شبیه به سبز متمایل به کبودی داشته و سر آن باریک تر از انتهای آن است . این گیاه دارای دانه نیز می باشد و شما می توانید دانه های قهوه ای رنگ آن را ببینید . وقتی این گیاه را از دل خاک بیرون بکشید ، مشاهده خواهید کرد که ریشه ای دوکی شکل داشته و سفید متمایل به زرد می باشد .
شنگ به طور خودرو در اوایل بهار می روید و در زمره ی گیاهان بهاری به شمار می آید . مناطق کوهستانی استان های اردبیل ، قزوین ، زنجان ، کرمانشاه ، ایلام ، لرستان ، کردستان ، همدان و چهار محال و بختیاری ، شهرستان مشگین شهر ، شهرستان خلخال و اکثر مناطق کوهستانی آذربایجان و زنجان از مناطقی هستند که شنگ در آنها در اوایل بهار می روید در استان کرمانشاه مردم شنگ و گیاهان بهاری دیگر مانند پاغازه را همراه با سرکه یا سکنجبین می خورند .
در چمنزارهای ییلاقات کوهستان سبلان وچمنزارهای نمناک شمال ایران ، عمارلو ، بین کبوتر چای و زرد ،چین ایسپیلی ییلاق دامنه ، البرز ، مخصوصاً افجه و نارون می روید و نوع چمنی این گیاه در مغرب ایران ، تفرش ، اراک ، کوه شاهو و کردستان زیاد است. در اروپا به علت زیبایی گل این گیاه شنگ پرورش می دهند . گیاه شناسان قدیم نوع حقیقی شنگ را نر و نوع چمنی را ماده می دانستند و در زبان فرانسه به شنگ یارب دوشوو می گویند .
جالب است که بدانید هم از ریشه این گیاه استفاده می شود و هم از برگ و ساقه آن و چه بسا خواص ریشه آن بسیار بیشتر از قسمت های دیگر آن می باشد . اما در ایران کمتر از ریشه آن استفاده می شود و شاید دلیل آن نا آگاهی مردم از خواص شگفت انگیز ریشه آن است.
سبزی شنگ کوهی را به نام قندرون و آلاله شنگ هم می گویند . گیاهی است خودرو . از برگ های شنگ استفاده می کنند و ایرانیان آن را مانند کاهو و کاسنی با سرکه و بدون آن می خورند چون بسیار خنک می باشد . خوردن برگ های شنگ اسهال و خونریزی معدی را بند می آورد و از خونریزی سینه هم جلوگیری می کند و برای مسلولین نافع است . اگر این گیاه را پختید هرگز آب آن را دوز نریزند ، بلکه آن را بنوشید زیرا منافع شنگ در آب جوشانده جمع می شود .
سبزی شنگ خواص سم زدایی قوی داشته و برای
پاکسازی کبد و درمان بیماری های کبد از جمله کبد چرب مفید می باشد . همچنین ریشه ی شنگ حاوی شیره ای سفید به نام قندرون است که برای پاکسازی و سم زدایی کبد مفید است.
چنانچه گیاه شنک چمنی را قطع کنید ، از آن یک ماده کائوچو ئی ترشح می شود که به آن قطران می گویند . این ماده در برابر هوا سفت می شود و ایرانیان آن را مانند سقز می جوند و چ چنانچه کمی حرارت به آن بدهید به صورت کش در می آید و با آن بهترین لاستیک را می توان ساخت ولی چون مقدار آن کم است و ساختن لاستیک با آن به صرفه نیست ، قطران از دوستان کبد بوده و سریع الهضم است و جویدن آن هضم غذا را آسان می کند .
ریشه گیاه شنگ پادزهر سموم است و برای افرادی که دچار مسمومیت می شوند توصیه می شود که باید ریشه این گیاه را جوشانده و عصاره آن را بنوشند ، عصاره ی ریشه ی گیاه شنگ پادزهر قوی است و افراد از دور ریختن عصاره ی ریشه این گیاه خودداری کنند ، زیرا برای درمان نقرس ، رماتیسم انواع کولیت ها و التهابات روده ای به کار برده می شود . این گیاه در درمان زخم های گوارشی و ریه مورد استفاده قرار گرفته و عصاره ی آن به دلیل قابض بودن برای درمان انواع خونریزی از جمله خونریزی های رحمی دستگاه تنفسی و درمان برخی از انواع اسهال نیز موثر است .
اثرات شنگ بر پوست :
عصاره شنگ جهت درمان کچلی و زخم های جلدی مفید است . آب ریشه خام شنگ زگیل را از بین می برد .در طب سنتی برای درمان زخم های چرکی می توان از ضماد برگ ها و گل های خشک شده ی گیاه شنگ استفاده کرد .
گفته می شود که عصاره شنگ برای درمان کچلی
سر مفید می باشد .
- ضماد تهیه شده با گیاه شنگ برای التیام عصب
قطع شده مفید است .
- گیاه شنگ به درمان روماتیسم کمک می کند . به این منظور ۶۰ گرم ریشه شنگ را در یک لیتر آب بجوشانید و روزی سه فنجان مصرف کنید .
- در طب سنتی خوردن خیسانده ریشه شنگ در آب انگور برای جلوگیری از خونریزی رحم توصیه می شود .
- گیاه شنگ دارای اثرات شاخص در درمان کولیت و بیماری التهابی روده است و از برخی داروهای شیمیایی مورد استفاده در درمان کولیت ، موثرتر
است .
— ریشه ی گیاه شنگ دارای لعاب بوده و کمی تلخ است . همچنین ریشه این گیاه خاصیت خلط آور و نرم کننده ی سینه دارد .
- تحقیقات محققان نشان داده استفاده از این گیاه در درمان زخم های گوارشی و ریه موثر است و عصاره آن به دلیل قابض بودن جهت درمان انواع خونریزی از جمله خونریزی های رحمی ، دستگاه تنفسی و درمان برخی از انواع اسهال مفید است .
- ضماد گل شنگ ترکیب شده با موم برای درمان سوختگی ناشی از آتش مفید است .
- عصاره گیاه شنگ به عنوان یک فرآورده مکمل در بهبود کبد چرب اثرات خوبی از خود نشان داده و تاکنون هیچ گونه عارضه جانبی خاصی از این گیاه در درمان کبد چربمشاهده نشده است .
- در طب سنتی از این گیاه برای درمان کچلی و زخم های پوستی استفاده می کنند . از ضماد تهیه شده از برگ های این گیاه در ساخت کرم استفاده شده به منظور التیام زخم های سطحی استفاده می شود.
- به عقیده حکیم محمد ابن زکریای رازی مصرف خوراکی ریشه گیاه شنگ پاد زهر سموم است .
ایرانیان از قدیم گیاه شنگ را همانند کاهو و کاسنی با سرکه و یا به همراه آبغوره میل می کردند . همچنین برای افزایش دادن خواص این گیاه دارویی می توانید آن را با سرکه انگبین میل کنید می توانید از گیاه شنگ ، به صورت خام به عنوان سبزی خوردن در کنار سایر سبزی ها مانند ریحان تره شاهی و ... استفاده کنید و از خواص بی نظیر آن بهره ببرید .
گیاه شنگ را می توانید به عنوان سبزی در تمامی غذاهایی که در آنها سبزی به کار می رود ، استفاده کنید . از این گیاه را می توانید در طبخ انواع آش ها مثل آش رشته نیز بهره ببرید . یکی دیگر از موارد مصرف از این گیاه استفاده به عنوان سبزی پلویی مخلوط با برنج در آشپزی است. بسیاری از انواع شنگ را می توانید در انواع سالادها استفاده کرده و آن را با سس های مختلف میل کنید و از خواص آن بهره ببرید . برای استفاده درمانی و کاربرد دارویی نیز هم به صورت مصرف خوراکی و هم به صورت ضماد می توانید از گیاه شنگ استفاده کنید.
اکنون با خواص شنگ ، این فصل بهار آشنا شدید ، بهتر است با چند غذا که با شنگ اماده می شوند آشنا شوید .
استفاده از شنگ در تهیه ی شنگ پلو ، که یکی از غذاهای سنتی ایران است ، یک راه مناسب مصرف شنگ است . در زیر نحوه ی تهیه ی شنگ پلو را بررسی می کنیم .
- برنج ۴ پیمانه
- سبزی شنگ خرد شده: ۳۰۰ گرم
- گوشت گوسفندی چرخ شده یا قیمه ای یا گوشت مرغ ( بسته به ذائقه و تمایل هر فرد ) ۲۵۰ گرم
- پیاز یک عدد بزرگ
- نمک ، زردچوبه دارچین و زعفران به مقدار لازم
- طرز تهیه ی شنگ‌پلو :
۱ . ابتدا باید پیاز را خرد کنیم و مختصری تفت دهیم . پیاز را در کمی روغن تفت دهید و بعد از سبک شدن ، زردچوبه را اضافه نمایید .
۲. گوشت را قبل از اضافه کردن به اندازه ی دلخواه ریز کنید . اگر از مرغ استفاده می کنید ، ابتدا ان را بپزید و سپس ریش ریش کنید و سپس در روغن اضافه کنید .گوشت ها در روغن تفت داده می شوند و در آخر نمک و
دارچین اضافه می شود .
۳ .مرحله ی بعد اضافه شدن سبزی شنگ است . سبزی شنگ پس از تمیز شدن در حد یک بند انگشت خرد شده و به گوشت اضافه می شود و در روغن کمی تفت داده می شود .
۴ . تا سبزی کمی تف داده شود ، برنج را آبکش کنید . ابتدا اب را جوش بیاورید و سپس برنج از قبل خیس شده را به ان اضافه کنید . بعد از کمی جوشیدن ابکش کنید و کناری قرار دهید .
۵ . محتویات داخل تابه را بعد از تفت خوردن از روی شعله بردارید و برای دم کردن برنج در کناری قرار دهید .
۶ .در هنگام دم کردن مایه آماده شده را لا به لای برنج داده و برنج را دم کنید .
۷ . در آخر برای سرو کردن ، روی برنج کمی زعفران دهید .
- مزاج این غذا معتدل و کمی متمایل به سردی
است .
- این غذا خونساز است ، تحریک کننده ی اشتها و مغذی است .
از انجایی که آش رشته دارای سبزی است هنگام تهیه ی سبزی آش از سبزی شنگ هم می توانید در ان استفاده کنید .
در کنار سبزی کوکو که شامل جعفری ، شوید ، تره و شنبلیله است ، می توانید کمی سبزی خرد شده ی شنگ نیز استفاده کرد .
- در انواع آش ها و غذاهای دیگری هم که دارای سبزی هستند ، شنگ قابل استفاده است . حتی مخلوط با مقداری سبزی در اماده کردن سبزی پلو نیز کاربرد دارد .
- مصرف گیاه شنگ برای صفرا مزاجان مضر می
باشد .
- مصرف عصاره شنگ در افراد مبتلا به بیماری هایکلیوی توصیه نمی شود .
- در افراد با ضعف کلیه احتیاط در مصرف شود و جهت رفع عوارض منفی همراه عناب مصرف گردد.
- بانوان باردار برای مصرف گیاه شنگ حتماً باید با پزشک خود مشورت کنند .
شنگ سبزی بهاری است با برگ هایی به رنگ سبز تیره ، باریک دراز و نواری شکل که در مناطق مرطوب ، علفزارها و زمین های رسی میروید . گل های آن زبانه ای و زردرنگ است و اوایل تابستان می روید .
- برگ های تازه در سالاد یا غذا استفاده می شود . خام آن به شکل سبزی خوردن و یا همراه با کمی سرکه قابل مصرف است .
- از ریشه ی آن جوشانده تهیه می گردد .
- طبیعت آن سرد و خشک است.
- در ترکی به آن یملیک نیز گفته می شود .
- در نواحی مرطوب شمال شمال غرب و غرب ایران قابل دسترسی است .
- در کتاب مخزن الادويه حكيم عقيلی شنگ چمنی با نام لحيه التیس و نوع دیگر آن با نام ذنب الخیل ذکر گشته است .
- در طب سنتی به نام طرثوث یا طراثیت نیز شناخته می شود .
- رفع سوزش معده و مری ادرار آور و رفع اسهال
تقويت معده و جهاز هاضمه است .
- باعث افزایش اشتها می شود .
- موجب بندآوردن خونریزی است .
- التيام زخم و رفع عفونت می کند .
- تنظیم قندخون با ان‌میسر است .
- باعث کاهش درد مفاصل است .
- پاکسازی کبد و دفع سموم بدن می کند .
- مصرف موضعی گل آن مخلوط با موم در رفع خستگی مفید است .
- مصرف موضعی برگ و گل :آن در التیام زخم ها و رفع عفونت موثر بوده است .
