پی بردن به تب کودک کاری ساده است و والدین معمولاً گرم شدن بدن و بر افروختگی صورت کودک را نشان تب او می دانند . بنابه تعریف دقیق تر ، اگر دمای رکتال کودک از دمای طبیعی ۳۷ درجه تجاوز کند و به ۳۸ درجه یا بیشتر برسد ، این تغییر را باید نشانه تب کودک دانست . هرگاه از تب سنج یا دماسنج معمولی که در دهان کودک م یگذارند استفاده شود ، دمای بالاتر از ۳۷/۲ درجه نشانه تب خواهد بود . در کودک تب دار با افزایش هر یک درجه دمای بدن سرعت سوخت و ساز در حال استراحت ، حدود ۱۰ درصد افزایش می یابد . از این رو بدن کودک تب دار به انرژی و غذای بیشتری نیاز دارد . اما کودک تب دار ، اشتهای خود را از دست می دهد و هرچه تب شدیدتر باشد ، بی میلی به غذا بیشتر خواهد بود . در هر حال والدین باید کودک را تشویق به خوردن غذا و مایعات کنند تا انرژی مورد نیاز وی تامین شود . از سوی دیگر کودک تب دار به علت بی حوصلگی ، از جنب و جوش طبیعی می افتد و علاقه ای به بازی و جست و خیز نشان نمی دهد . این کاهش فعالیت نیاز کودک به انرژی را پایین می آورد و از این راه بالا رفتن سرعت سوخت و ساز ناشی از تب جبران می شود .
در حالت تب ، بدن کودک علاوه بر انرژی ، به مایعات بیشتر نیز احتیاج پیدا می کند . این افزایش نیاز به جهت عرق کردن و خارج شدن آب از بدن است . اگر کودک از خوردن و آشامیدن خودداری کند، با خطر بی آبی ( دهیدراته شدن ) روبه رو خواهد شد. اگر تب کودک با قی و اسهال همراه باشد خطر بی آب شدن بدن افزایش خواهد یافت .
اگر تب فقط عارضه یک بیماری باشد و عارضه دیگری وجود نداشته باشد ، باید کودک را به اشامیدن مایعاتی مثل سوپ رفیق ، شیرو آب میوه ها تشویق کرد . در هر مورد بهتر است از شیرین کننده های مصنوعی مثل نوشابه های رژیمی به ویژه هنگام تب پرهیز نمایید .
مصرف شیرین کننده های طبیعی یعنی قند ، شکر ، مربا و عسل ، انرژی بیشتری را که کودک به آن نیاز دارد تولید می‌کند . استفاده از مایعات گوناگون در حالت تب فایده زیادی دارد .
- اولاً : وقتی کودک اشتهای خود را برای غذا از دست می دهد میل بیشتری به مایعات نشان می دهد و در این هنگام می توانید نوشیدنی مورد علاقه او را پیدا کنید .
- ثانياً : نوشیدنی های مختلف هر کدام از نظر کیفیت و ارزش غذایی مزایا و نارسایی هایی دارند . به این معنی که بعضی سوپ ها نمک زیادی دارند و خوردن آنها تعادل نمک را در اطفال کوچک برهم میزند . از سوی دیگر نمک نوشابه های گازدار خیلی کم است و مصرف آن به تنهایی بدن را با کمبود نمک روبه رو می سازد . استفاده از مایعات مختلف هنگام تب ، مثلاً سوپ و نوشابه گازدار باعث می شود که از مزایای هر کدام استفاده شود و ضرر احتمالی ای که مصرف هر یک به تنهایی دارد برطرف گردد . مایعات پیشنهادی برای کودک تب دار عبارتند از : آب ، آب قند ، آب میوه ، نوشابه ای گازدار ، شیر ساده یا شیر با طعم وانیل ، شیر شکلات ، سوپ ساده آب گوشت یا آب مرغ
در سرماخوردگی عادی و گلو درد اگر کودک اشتهای طبیعی خود را حفظ کند ، نیازی به تغییر رژیم غذایی و پرهیز غذایی نخواهد بود . مواد خوراکی مانند : بستنی ، مالت و پودینگ انرژی
زیادی دارند و به آسانی از گلو پایین می روند . اگر کودک مبتلا به سرما خوردگی و گلودرد اشتهای خود را از دست بدهد ، باید برای تأمین انرژی ، مایعات کافی به او داده شود . آب میوه های گرم نه داغ مثل آب انگور ، نوشیدنی های خوب و با ارزشی هستند . مواد خوراک مناسب برای این نوع سرماخوردگی و گلودرد عبارتند از : بستنی ، پودینگ ، ماست یخ زده ، میلک شیک ، آب میوه گرم ، سوپ خامه ( گرم ) . بهترین اقدام برای بهبود کودک بیمار ، تشویق او به خوردن و نوشیدن است . در این هنگام نباید کودک را وادار به خوردن یا نوشیدن چیزی کنید که به آن بی میل است . بهتر است او را برای انتخاب نوشیدنی و غذای مورد علاقه اش آزاد بگذارید و به یاد داشته باشید که برای کودک بیمار خوردن چیزی که به آن علاقه دارد بهتر از نخوردن آن است . مادر نیز می تواند برای جلب توجه کودک به مواد خوراکی مغذی ، غذا و نوشابه او را تزئین کند یا در ظرف و لیوان خوش نقش و مورد علاقه او بریزد . برای بچه های کوچک سوپی که از رشته های گوناگون به شکل های متنوع تهیه شود ، مثل سوپ الفبا ، اشتها آورتر از سوپ ساده است . خوردن غذاهای نرم برای کودک بیمار ، آسان تر از غذاهایی است که جویدن آنها دشوار
است .
تغذیه کودک بیمار و مبتلا به استفراغ ، کار دشواری است ؛ زیرا کودک در این حالت توان خوردن و آشامیدن ندارد و نمی توان با دادن مایعات از بی آب شدن بدن او جلوگیری کرد . بی ابی و دهیدراته شدن وقتی اتفاق می افتد که بدن مقدار زیادی از آب خود را از دست بدهد . در این حالت وزن بیمار کاهش می یابد . کودک بیمار احساس تشنگی می کند و دهانش خشک می شود . اگر بی ابی شدید باشد ، تنفس بیمار تند و حجم ادرار او کم می شود و چشم هایش گود می افتد . هرچه سن کودک کمتر باشد خطر بی آبی بدن بیشتر است . برای پیشگیری از بی آب شدن بدن کودک بیمار به آب و مایعات نیاز زیادی پیدا می کند تا بتواند علاوه بر تأمین آب مورد نیاز در حالت عادی آب از دست رفته از راه قی کردن را نیز جبران کند . دادن آب و مایعات به کودکی که معده اش توان نگهداری غذا و مایعات را ندارد ، کار دشواری ..است . در موردی که قی کردن کودک خطر بی آب شدن را بالا می برد باید به پزشک اطفال مراجعه کرد .
عوامل زیادی برای این بیماری وجود دارد که مهمترین آنها عفونت ، حساسیت یا واکنش در برابر بعضی داروها ، سموم و مواد شیمیایی است . آنچه در این مقاله به آن می پردازیم ، مربوط به عفونت های معدی یا عفونت های روده ای است که بیشتر آنها از نوع عفونت ویروسی هستند . بسیاری از ویروس های عامل اسهال ، باعث استفراغ نیز می شوند . در بیشتر موارد ، عوارض بیماری بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول نمی کشد .
رژیم غذایی برای درمان استفراغ کودکان در جدولی به طور خلاصه آمده است .دادن مقدار کمی از مایعات و غذا به طور مرتب و با فاصله کم روش مفیدی برای درمان قی و اسهال کودک است . در این موارد گاهی بهتر است دادن مایعات را حدود ۱ تا ۲ ساعت پس از شروع استفراغ آغاز کنید ، زیرا در این فاصله شدیدترین حالت تهوع وجود دارد و کودک بیمار به کلی توان نگهداری و تحمل مایعات را از دست می دهد .بعد از این مدت معمولاً معده کودک پس از چند بار قی کردن خالی می شود و کودک آرام می گیرد . پس از آن هم کودک احساس استفراغ می کند ولی چیزی برای بالا آوردن ندارد به این حالت یا احساس تهوع خشک می گویند .
برای درمان کودک بیمار ، باید هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه جرعه ای نوشیدنی به او بدهید . هرگز انتظار نداشته باشید که کودک بتواند یک لیوان یا فنجان پر از مایعات را در یک نوبت بنوشد و ادار کردن کودک به نوشیدن یک باره مقدار زیادی از مایعات نتیجه خوبی ندارد و می تواند او را دوباره تحریک به استفراغ کند . برای جلوگیری از تحریک معده ، بهتر است ابتدا مقدار کمی نوشیدنی به او بدهید و اگر لازم بود کم کم در طول چند ساعت به مقدار آن بیفزایید تا کودک توان خود را برای تحمل و نگهداری مایعات به دست آورد .
محلول الکترولیت ها که در داروخانه ها برای این منظور وجود دارند ، بهترین مایعات برای درمان قی و اسهال و جلوگیری از بی آب شدن کودک هستند . این محلول ها بیشتر برای درمان اسهال ساخته شده اند ولی در برابر استفراغ نیز نتیجه خوبی می دهند . سایر مایعات که می توان در این بیماری مصرف کرد آب میوه رقیق شده یک بخش آب میوه و یک تا سه برابر آب نوشابه های گازدار و چای کم رنگ است .
غذاهای جامد و مایعات غلیظ و پرانرژی مثل سوپ خامه و شیر می تواند وضع کودک بیمار را بدتر کند . بهتر است از این غذاها و مایعات پرهیز شود ، زیرا این مواد خوراکی نسبت به مایعات رقیق مدت بیشتری در معده می مانند و آن را تحریک می کنند . پس از آرام گرفتن کودک و کاهش استفراغ او می توانید دادن غذاهای جامد و کم کالری مثل نان برشته ، بیسکویت ساده ، کراکر و نان سوخاری را شروع کنید . اگر قی کردن کودک برای مدت شش ساعت متوقف شد می توانید دادن غذا و مایعات عادی را برای ۲۴ ساعت بعد از سر بگیرید .
اگر استفراغ کودک با دادن غذا و مایعات عادی دوباره شروع شد باید دادن هرگونه غذا و مایعات را برای چندین ساعت قطع کنید . در این هنگام پیشنهاد های جدول بعدی را به کار بندید تا پس از آرام شدن کودک بتوانید دوباره و به تدریج دادن مایعات و غذا را آغاز کنید . اگر باز هم استفراغ کودک قطع نشد باید به پزشک مراجعه نمایید .
در بیماری استفراغ همراه با اسهال علاوه بر خطر بی آبی بدن که برای استفراغ ساده وجود دارد ، عوارض و خیم تر دیگری نیز ممکن است به وجود آید . این عوارض را باید جدی گرفت به ویژه هنگامی که مایعات زرد یا زرد مایل به سبز صفرا همراه قی بالا بیایند . این مشکل معمولاً در موارد استفراغ شدید و طولانی پیش می آید و با مشاهده آن باید به پزشک اطفال مراجعه کرد . شایان گفتن است که در بیشتر موارد استفراغ کودکان به سرعت بهبود می یابد ، ولی باید دانست که قی کردن کودک ، می تواند نشانه ی بیماری خطرناکی باشد .
وضع بیمار /رژیم غذایی و روش درمان پیشنهادی
- شروع استفراغ / بهتر است یک تا دو ساعت صبر کنید سپس دادن مایعات را شروع نمایید .
- یک با دو ساعت بعد از شروع / دادن مایعات را آغاز کنید ، هر ۱۵ تا ۳۰ ،دقیقه مقدار کمی مایعات به او بدهید . بهترین مایعات عبارتند : از آب میوه ی رقیق شده ، سوپ رقیق مرغ یا گوشت بدون چربی ، نوشابه گازدار که بهتر است گاز آن خارج شده و کافئین نداشته باشد . محلول های الکترولیت که در فروشگاه ها و داروخانه ها عرضه می شوند ، مثل هیدرولیت و .ا .آر اس برای این منظور مناسب است .
- پس از آرام شدن استفراغ / دادن بیسکویت ساده و نان برشته را شروع کنید .
-شش ساعت بعد از اخرین استفراغ /دادن غذای عادی را شروع کنید .
یکی از ناراحتی های گوارشی که بیشتر کودکان در دوره طفولیت به آن دچار می شوند ، اسهال است . علت اصلی اسهال در بیشتر موارد هضم و
جذب ناقص غذا و مایعات و گاهی نیز عفونت ویروسی یا باکتریایی است .بهترین روش درمان ، اغلب جلوگیری از بی اب شدن بدن و از سر
گرفتن تغذیۀ عادی است .
برای یافتن بهترین رژیم غذایی برای کودکان مبتلا به اسهال ، بررسی های زیادی انجام شده است . در دهه ۱۹۴۰ به کودکان اسهالی مایعات و غذا داده می شد . در این روش درمانی مشاهده کردند ،کودکانی که غذا می خورند نسبت به کودکانی که فقط از مایعات استفاده می کنند توان بهتری برای جذب نوتریتن ها دارند . این طرز فکر و روش درمانی در سال های بعد تغییرکرد ، زیرا تعداد اجابت مزاج در بیماران اسهالی که غذا می خوردند ، اغلب افزایش می یافت و این امر والدین را نگران می کرد . به این دلیل پیشنهاد شد که با پرهیز از دادن غذا به این کودکان به دادن مایعات اکتفا کنند . در حال حاضر پزشکان اطفال ، رژیم غذایی قدیم غذا دادن به کودکان اسهالی را دوباره توصیه می کنند . برای این روش تغذیه و بازگشت به رژیم درمانی قبلی ، چند دلیل وجود دارد . غذا دادن به کودکان بیمار ممکن است تعداد دفعات اجابت مزاج را افزایش دهد ، ولی از آنجا که رساندن مواد غذایی کافی به بدن کودک بیمار اهمیت زیادی دارد ، باید از این نارسایی در برابر امتیاز آن چشم پوشی کرد . کودکان مبتلا به اسهال که با رژیم غذایی عادی تغذیه می شوند نسبت به کودکانی که فقط مایعات مصرف می کنند ، مواد مغذی بیشتری دریافت می کنند . تغذیه عادی و متعادل این کودکان بهبود آنها را سرعت می بخشد .
تغذیه سالم و دریافت غذای کافی در بهبود کودکان مبتلا به اسهال اهمیت دارد سوء تغذیه و برهم خوردن تعادل غذایی مقاومت بدن را در برابر عفونت ها کاهش می دهد و دوره ی بیماری را طولانی می کند . برای پرهیز غذایی ، نتیجه خوبی شناخته نشده است . تغذیه سالم و متعادل برای بهبود بسیاری از بیماری ها اهمیت دارد . اسهال یکی از اختلالات گوارشی است که باعث سوء تغذیه می شود. ناراحتی های ناشی از اسهال مانند شکم درد و دل پیچه اشتهای کودک را از بین می برد . ضعف ناشی از بیماری نیز کودک را به غذا و مایعات بی میل می کند .
یکی از روشهای ساده و مفید برای پرستاری و بهبود کودکان اسهالی ، دادن مقدار کمی غذا و مایعات در فاصله زمانی کوتاه است از دادن مقدار زیاد غذا و مایعات در یک نوبت به این بیماران باید پرهیز کرد . غذا و مایعات در حجم کم فشار کمتری به معده وارد می کند و احتمال تحریک دستگاه گوارش را به اسهال کاهش می دهد . برای درمان اسهال خفیف چند بار اجابت آبکی و مختصر ، رعایت چند نکته ضروری است . در این مورد تغذیه کودک به روش عادی باید ادامه يابد ولی در مورد اسهال شدید ، تغییراتی باید در رژیم غذایی صورت گیرد که به آنها اشاره شده است. در اسهال حاد یا خیلی شدید که با نشانه هایی مانند بی آب شدن بدن وجود خون در مدفوع و اجابت زیاد و آبکی همراه است ، باید به پزشک مراجعه کرد . در همه ی موارد بالا ، همیشه مهمترین اقدام ، پیشگیری از بی آب شدن
بدن است . با از دست دادن آب ، کودک احساس تشنگی می کند و وزن او کاهش می یابد . عوارض دیگر اسهال شامل تند شدن تنفس ، کاهش حجم ادرار و گود افتادن چشم هاست . برای بچه های کوچک ، خطر بی آب شدن بدن بیشتر است . در هر حال با دادن مایعات کافی به بیمار خطر بی آب شدن کمتر می شود .
برای جلوگیری از بی آب شدن بدن کودک محلول ها و پودرهای تجارتی که مخلوطی از قند و نمکهای لازم است ، در فروشگاه های داروخانه ها وجود دارند .
نام تجارتی مهمترین این فرمول ها عبارتند از : هیدرالایت ، لا يترن ریسول ، پدیالیت و اینفالیت . این محلول ها برای درمان مبتلایان به اسهال به ویژه بچه های کوچک مفید هستند .
برای تأمین آب مورد نیاز بدن ، می توان از سوپ رقیق ، شیر رقیق یک قسمت شیر و یک قسمت آب نیز استفاده کرد . اگر از آب میوه یا نوشابه گازدار استفاده می کنید ، بهتر است با افزودن مقداری آب یک تا سه برابر حجم آنها را رقیق نمایید . قند و شیرینی زیاد مایعات ، اسهال را شدیدتر می کند . همیشه به یاد داشته باشید که دادن سوپ ، نوشابه گازدار آب میوه و شیر رقیق شده را نباید بیشتر از ۲۴ تا ۴۸ ساعت ادامه داد . بعضی از مایعات از بابت برخی املاح مثل نمک فقیر هستند و بعضی املاح دیگر را به وفور دارا هستند . مایعات را باید در مقادیر کم و با فاصلۀ کوتاه زمانی به کودک بیمار داد . از دادن مایعات سرد به کودک بپرهیزید ؛ زیرا دل پیچه را شدید تر می کنند و به سرعت از روده می گذرند .
هم زمان با دادن مایعات ، باید کودک را به خوردن غذا نیز تشویق کنید . گوشت ها مثل گوشت مرغ ، ماهی ، گوساله و گوسفند ، انرژی و پروتئین مورد نیاز را تأمین می کنند و خوردن آنها مشکلی به وجود نمی آورد.
خوردن سبزی نیز درحد اعتدال ضرری ندارد . نارسایی سبزی ها نسبت به گوشت حجم زیاد انرژی و پروتئین آنها است. دیدن تکه هایی از سبزی در مدفوع کودک ، امری عادی است و نباید والدین را نگران کند. مقداری از سبزی هضم و جذب می گردد و مقداری از آن دفع می‌شود.
از دادن میوه به کودک بیمار باید خودداری نمود؛ زیرا شیرینی و قند میوه ، اسهال را تشدید می کند. وضع بیست و چهار تا چهل و هشت ساعت پس از مشاهده اولین نشانه های بهبود در کودک بیمار می توانید دادن مایعات با غلظت عادی را به او از سر بگیرید.
در این مورد گرچه اسهال کاملاً قطع نشده باشد ، نباید از دادن غذا خودداری کرد . شایان گفتن است که با وجود اسهال آبکی ، همیشه مقداری از مواد مغذی هضم و جذب می شوند . اگر دادن مایعات و غذا را به تأخیر بیندازید ،انرژی و مواد لازم به بدن کودک نمی رسد و بهبود او را به عقب می اندازد . در بیشتر موارد بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت از شدت بیماری کاسته می شود و وضع کودک رو به بهبود می رود . اگر پس از ۲۴ ساعت هنوز شدت اسهال به همان وضع باقی بماند ، یا اگر کودک از مصرف مایعات خودداری کند ، باید به پزشک اطفال مراجعه کنید . به ویژه وقتی که این وضع با نشانه های بی آبی بدن همراه باشد.
معمولاً دادن مایعات به کودک را بدون مشورت و تجویز پزشک نباید بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت ادامه داد . یادآوری می شود که مراقبت های پیشنهاد شده برای کودکان بزرگ تر از دو سال است . اطفال کوچک تر از دو سال به مراقبت بیشتر و پرستاری ویژه نیاز دارند . اگر نوزاد یا کودک نوپای شما دچار اسهال شد ، در مراجعه به پزشک اطفال درنگ نکنید .
